Lịch sử truyền thống của Tiểu đoàn 14 - Nguyễn Viết Xuân gắn liền với lịch sử truyền thống của Tiểu đoàn Pháo cao xạ 396 trong thời kỳ chống Pháp và Sư đoàn 325/Quân khu 4 trong thời kỳ chống Mỹ. Ngay sau ngày thành lập, nhiệm vụ rất nặng nề, đối mặt nhiều khó khăn, thiếu thốn, song với nỗ lực, quyết tâm cao, Tiểu đoàn đã nhanh chóng ổn định tổ chức, biên chế, vừa củng cố đơn vị, xây dựng lực lượng, vừa huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu (SSCĐ).

Thực hiện tốt phương châm “Tiêu diệt địch bảo vệ mình”, Tiểu đoàn đã lập nên những chiến công vang dội với những trận đánh điển hình của nghệ thuật Phòng không Nhân dân Việt Nam. Tiêu biểu như trận đánh ngày 18/11/1964, Tiểu đoàn đã hành quân cơ động hàng chục vạn cây số trên khắp các chiến trường, hiểm nguy luôn rình rập, đội hình bị chia cắt, song dưới làn hỏa lực của Tiểu đoàn, nhiều máy bay địch liên tiếp bị bắn rơi. Đó cũng là trận đánh làm nên tên tuổi người Chính trị viên anh hùng Nguyễn Viết Xuân, dù bị thương nặng nhưng anh vẫn chiến đấu đến hơi thở cuối cùng với lời hô bất tử “Nhằm thẳng quân thù bắn”.

Vượt qua nhiều gian khổ, ác liệt, chiến đấu anh dũng, cán bộ, chiến sĩ Tiểu đoàn đã lập nên những chiến công hiển hách, được ghi danh vào lịch sử quân sự Việt Nam, nhiều trận đánh trở thành biểu tượng nghệ thuật quân sự nước ta. 130 máy bay các loại của thực dân Pháp và đế quốc Mỹ đã phải trả giá cho tội ác mà chúng gây ra (trong đó có 40 chiếc bị bắn rơi tại chỗ). Với những thành tích đặc biệt xuất sắc đó, Tiểu đoàn 14 - Nguyễn Viết Xuân vinh dự 2 lần được Đảng, Nhà nước tuyên dương danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang Nhân dân (lần thứ nhất ngày 1/1/1967; lần thứ hai ngày 25/8/1970), được tặng thưởng 147 huân chương, huy chương các loại cùng nhiều phần thưởng cao quý khác.

Sau ngày giải phóng miền Nam, cách mạng nước ta bước sang thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược: Xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Ngày 26/5/1980, theo Quyết định của Bộ Tư lệnh Quân khu 4, Tiểu đoàn 14 - Nguyễn Viết Xuân được biên chế về trực thuộc Trung đoàn Phòng không 283 (nay là Lữ đoàn Phòng không 283). Theo yêu cầu sắp xếp lại tổ chức, biên chế, ngày 8/5/2019, Tổng Tham mưu trưởng Quân đội Nhân dân Việt Nam ký ban hành Quyết định số 700/QĐ-TM đổi tên Tiểu đoàn 14 - Nguyễn Viết Xuân thành Tiểu đoàn 3.

Dù tên gọi qua các thời kỳ khác nhau nhưng trải qua 70 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, các thế hệ cán bộ, chiến sỹ Tiểu đoàn luôn phát huy truyền thống “Đánh thắng trận đầu”, “Đoàn kết hiệp đồng, lập công tập thể”, “Địch vào là biết, địch đến là diệt, không để Tổ quốc bị bất ngờ, lỡ thời cơ”, thường xuyên nêu cao tinh thần cảnh giác cách mạng, nắm rõ bản chất, âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch ; xác định rõ đối tác, đối tượng; duy trì nghiêm nề nếp, chế độ huấn luyện, SSCĐ và luyện tập thuần thục các phương án chiến đấu, sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao. 

Ngày nay, với tinh thần "Thao trường đổ mồ hôi, chiến trường bớt đổ máu", Đảng ủy, chỉ huy Tiểu đoàn tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, triển khai cụ thể hóa các Nghị quyết, mệnh lệnh, chỉ thị của cấp trên về nhiệm vụ huấn luyện, SSCĐ, nhất là Nghị quyết số 1659-NQ/QUTW về nâng cao chất lượng huấn luyện giai đoạn 2023 - 2030 và những năm tiếp theo; triển khai huấn luyện đồng bộ, toàn diện cho các đối tượng theo phương châm "Cơ bản, thiết thực, vững chắc"; lấy huấn luyện kỹ thuật, chiến thuật làm cơ bản, huấn luyện cán bộ làm trung tâm; chú trọng thực hành, huấn luyện đêm, rèn luyện thể lực, tăng sức bền cho bộ đội; nâng cao khả năng cơ động lực lượng, phương tiện trên mọi địa hình, trong mọi điều kiện, hoàn cảnh; tổ chức diễn tập, bắn đạn thật sát với điều kiện tác chiến hiện đại, chiến tranh vũ khí công nghệ cao...

Hoạt động công tác Đảng, công tác chính trị luôn bám sát nhiệm vụ chính trị của đơn vị; 100% cán bộ, chiến sĩ có bản lĩnh chính trị vững vàng, lập trường, tư tưởng kiên định, sẵn sàng chiến đấu, hy sinh vì bình yên bầu trời Tổ quốc. Quan tâm, chăm lo tốt công tác chính sách, hậu phương Quân đội. Triển khai thực hiện có hiệu quả phong trào “Dân vận khéo”, xây dựng địa bàn an toàn, làm chủ, SSCĐ cao; hoàn thành các tiêu chí xây dựng nông thôn mới, triển khai có chất lượng phong trào “Lực lượng vũ trang Quân khu chung tay vì người nghèo, không để ai bị bỏ lại phía sau”.

Toàn đơn vị luôn chủ động, tự lực, tự cường, khắc phục khó khăn tập trung sức người, sức của, phát huy nội lực, đồng thời tranh thủ sự hỗ trợ, giúp đỡ của trên, chú trọng đẩy mạnh công tác củng cố cảnh quan môi trường, công tác tăng gia, sản xuất, chăn nuôi hiệu quả; đầu tư, cải tạo, quy hoạch hệ thống vườn, giàn khoa học, hợp lý. Đến nay, hệ thống doanh trại, cảnh quan môi trường trong toàn Tiểu đoàn cơ bản bảo đảm chính quy, xanh, sạch, đẹp. Phong trào “Ngành Hậu cần Quân đội làm theo lời Bác Hồ dạy” được triển khai tích cực, sâu rộng. Công tác tăng gia, chăn nuôi luôn đạt và vượt chỉ tiêu đề ra, bảo đảm 80-100% nhu cầu rau xanh, thịt, cá các loại, góp phần nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của bộ đội.

Là đơn vị binh chủng được trang bị nhiều loại vũ khí trang bị kỹ thuật (VKTBKT), thường xuyên thực hiện nhiệm vụ huấn luyện, SSCĐ và các nhiệm vụ khác theo lệnh của cấp trên, những năm qua, Tiểu đoàn luôn quán triệt và thực hiện có hiệu quả Cuộc vận động "Quản lý, khai thác VKTBKT tốt, bền, an toàn, tiết kiệm và an toàn giao thông"; duy trì nghiêm chế độ, nề nếp bảo quản, bảo dưỡng; thường xuyên bồi dưỡng nâng cao trình độ cho đội ngũ thợ kỹ thuật, lái xe; bảo đảm tốt hệ số kỹ thuật, có nhiều biện pháp hiệu quả bảo đảm an toàn giao thông. Hằng năm, Tiểu đoàn là một trong những đơn vị dẫn đầu Lữ đoàn về phong trào sáng kiến, cải tiến kỹ thuật, nhiều sản phẩm được tặng Giải thưởng Nguyễn Viết Xuân và ứng dụng thiết thực, hiệu quả trong thực tế công tác.

Nhờ đó trong huấn luyện, SSCĐ, diễn tập các cấp, Tiểu đoàn luôn đạt thành tích cao, là “lá cờ đầu” trong phong trào thi đua quyết thắng của Lữ đoàn. Nổi bật như, năm 2021, tham gia diễn tập chiến thuật, bắn đạn thật lực lượng Phòng không Lục quân, Phòng không kiêm nhiệm Bộ đội Biên phòng khu vực phía Bắc đạt giải Nhì. Năm 2022, đạt đơn vị huấn luyện giỏi và được tặng danh hiệu đơn vị vững mạnh toàn diện, “Mẫu mực tiêu biểu”; các năm 2019, 2022 được Bộ Quốc phòng tặng Bằng khen.

Những thành tích tiêu biểu đó góp phần tô thắm thêm truyền thống vẻ vang 70 năm qua của Tiểu đoàn 3. Truyền thống ấy luôn gắn liền với truyền thống của Bộ đội Pháo cao xạ anh hùng, được thể hiện ở những nét tiêu biểu:

1 - Trung thành vô hạn với Đảng, với Tổ quốc, với Nhân dân, sẵn sàng nhận và hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao. 

2 - Anh dũng, kiên cường, nhằm thẳng quân thù mà bắn.

3 - Mưu trí, sáng tạo, dám đánh, quyết thắng và biết đánh thắng mọi kẻ thù; đánh thắng từ trận đầu, loạt đạn đầu; càng đánh càng mạnh; vừa chiến đấu, vừa xây dựng, trưởng thành.

4 - Không ngừng vươn lên làm chủ khoa học kỹ thuật; yêu quý, giữ gìn, bảo quản, sử dụng an toàn, tiết kiệm vũ khí, khí tài, trang bị kỹ thuật.

5 - Đoàn kết hiệp đồng, lập công tập thể; kỷ luật tự giác, nghiêm minh; gắn bó máu thịt với Nhân dân. 

6 - Có tinh thần quốc tế cao cả. 

Mỗi cán bộ, chiến sỹ Tiểu đoàn 3 hôm nay luôn tự hòa về truyền thống vẻ vang của đơn vị, mãi mãi biết ơn các thế hệ đi trước, quyết tâm kế tục xứng đáng thế hệ cha anh, không ngừng nâng cao chất lượng huấn luyện, khả năng, trình độ SSCĐ; nêu cao tinh thần cảnh giác cách mạng, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao, góp phần xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện “Mẫu mực, tiêu biểu”, xây dựng thế trận phòng không Nhân dân vững chắc, xứng đáng là người chiến sĩ Phòng không ưu tú trên quê hương Bác Hồ kính yêu.

Thiếu tá NGÔ HƯNG PHI

Bí thư Đảng ủy, Chính trị viên Tiểu đoàn 3