Trên chặng đường 40 năm thực hiện nhiệm vụ thiêng liêng cao cả, Đoàn Quy tập hài cốt liệt sĩ Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Nghệ An đã cùng lực lượng vũ trang và nhân dân các bộ tộc Lào, vượt qua muôn vàn khó khăn về địa hình, thời tiết, khí hậu, phong tục tập quán, ngôn ngữ, đời sống vật chất và tình hình an ninh hết sức phức tạp của các thế lực phản động. Bằng tình thương yêu gắn bó keo sơn đồng chí, đồng đội, cán bộ, chiến sĩ toàn Đoàn đã tận tâm, tận lực, thầm lặng vượt gian khó, hiểm nguy để thực hiện bằng được nhiệm vụ thiêng liêng là đưa các anh, các chị trở về với đất mẹ Việt Nam.

Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, bên cạnh rất nhiều đồng đội đã ngã xuống trên mảnh đất quê hương, cũng không ít chiến sĩ quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam hy sinh trên đất bạn Lào vì nghĩa vụ quốc tế cao cả, một mối tình sâu đậm giữa 2 dân tộc Việt Nam - Lào. Hoà bình lập lại trên cả 2 phía biên cương, việc đưa các anh về đất mẹ, về với người thân yêu là nghĩa cử cao đẹp, đạo lý muôn đời trân quý nhất.

Với trách nhiệm chính trị to lớn và tình cảm thiêng liêng đối với các anh hùng liệt đã hiến dâng trọn đời cho sự nghiệp giải phóng dân tộc và nghĩa vụ quốc tế cao cả, suốt chặng đường 40 năm, vượt qua muôn vàn khó khăn, gian khổ trên mọi địa hình hiểm trở, khí hậu khắc nghiệt ở đất Bạn; cán bộ, chiến sĩ đơn vị đã phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền, lực lượng vũ trang, tích cực tuyên truyền vận động nhân dân các bộ tộc Lào, khảo sát, tìm kiếm, quy tập được 12.642 hài cốt liệt sĩ ở nước Bạn và 472 hài cốt liệt sĩ trong nước.

Những kết quả trên gắn liền với sự hy sinh thầm lặng của cán bộ, chiến sĩ trong Đoàn. Trên đất Bạn, len lỏi giữa rừng sâu, núi cao, vực thẳm của “miền biên ải”, xa gia đình, xa đất nước nhưng các cán bộ, chiến sĩ vẫn kiên trung với quyết tâm tìm lại đồng đội đã ngã xuống, bất chấp mọi hiểm nguy. Có 9 đồng chí đã hy sinh, 13 đồng chí bị thương, 26 đồng chí bị bệnh hiểm nghèo, mang trên mình di chứng bệnh tật suốt đời, có trường hợp như đồng chí Nguyễn Quang Phú bị mù cả 2 mắt, mất sức 92%; chiến sĩ Hồ Văn Thành bị ảnh hưởng chất độc gây u não... Về phía bạn Lào phối hợp có 5 đồng chí hi sinh, 9 đồng chí bị thương... Thế nhưng, vượt lên tất cả với lời thề hẹn ước, mỗi dịp mùa khô về, cán bộ, chiến sĩ Đoàn Quy tập lại vững bước lên đường hướng về đồng đội đang nằm lại ở rừng Lào.

Quá trình hoạt động đơn vị phải phân tán thành nhiều mũi, nhiều hướng trên địa bàn 3 tỉnh Xiêng Khoảng, Viêng Chăn và Xay Sổm Bun, nước Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào. Địa hình hiểm trở, có nơi cán bộ, chiến sĩ phải đi bộ từ 8 đến 10 ngày mới đến địa bàn tìm kiếm, quy tập như: Bản Na, Bom Lọng, Mường Mộc hay bản Nậm Xao, Xẩm Thoong, Long Chẹng.., nhiều lúc bộ đội phải vắt cây chuối rừng để lấy nước nấu cơm và sinh hoạt; có lúc anh em phải dùng lá chuối khô để lót nằm chống đỡ với cái rét giá buốt qua đêm. Có những đợt hoạt động dài ngày trong rừng, lương thực mang theo không đủ, bộ đội phải tìm củ mài và hoa chuối rừng thay cơm để đi tìm đồng đội. Những năm đầu, phần lớn cán bộ, chiến sĩ trong đơn vị chưa quen biết với phong tục tập quán của nhân dân các bộ tộc Lào, có đồng chí chưa hoạt động địa bàn rừng núi bao giờ, đặc biệt đối với nhiệm vụ khảo sát, quy tập hài cốt liệt sĩ lại hoàn toàn mới. Quá trình hoạt động cán bộ, chiến sĩ thường xuyên ăn nghỉ cùng hài cốt liệt sĩ ngoài rừng, đồng thời luôn đề cao cảnh giác sẵn sàng chiến đấu chống địch tập kích, phục kích, bắt cóc hoặc đề phòng thú rừng đang rình rập anh em trong đêm tối...

Nhận thức sâu sắc nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước, Quân đội và nhân dân giao phó. Cấp ủy, chỉ huy đơn vị luôn xác định rõ quyết tâm, tập trung trí tuệ tập thể, chủ động khắc phục mọi khó khăn để hoàn thành tốt nhiệm vụ tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ. Đảng ủy, chỉ huy đơn vị thường xuyên làm tốt công tác giáo dục cho cán bộ, chiến sĩ nhận thức sâu sắc đạo lý "Uống nước nhớ nguồn" của dân tộc, thấm nhuần tình cảm thủy chung nghĩa tình đồng đội của quân đội và nỗi mong chờ của biết bao thân nhân gia đình liệt sĩ. Xây dựng ý thức trách nhiệm cho mọi cán bộ, chiến sĩ nhất là lúc hoạt động độc lập phân tán ở vùng sâu, vùng xa; xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên tiên phong gương mẫu. Tập trung huấn luyện nhằm nâng cao trình độ kỹ chiến thuật nhằm đáp ứng với yêu cầu nhiệm vụ hoạt động trên đất bạn Lào, nhất là địa bàn địch hoạt động phức tạp. Duy trì nghiêm kỷ luật Quân đội, kỷ luật dân vận và quan hệ quốc tế, giữ vững và phát huy phẩm chất cao quý “Bộ đội Cụ Hồ” đã được các thế hệ cha anh vun đắp.

Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ, cấp ủy, chỉ huy đơn vị đã hướng dẫn cho cán bộ, chiến sĩ vẽ lại chi tiết phần mộ khi quy tập để làm cơ sở sau này xác định tên, quê quán cho liệt sĩ. Vì vậy, sau mỗi đợt quy tập về nước, cán bộ Đội đã chủ động phối hợp với các đơn vị: Sư Đoàn 316, Sư Đoàn 312, Bộ Tư lệnh Đặc công, tìm các sơ đồ mộ chí mà trước đây các đơn vị mai táng còn lưu giữ, để tra cứu thông tin liệt sĩ. Trong những năm qua đơn vị đã xác định được hơn 300 trường hợp từ chưa xác định được tên, quê quán nay có tên và có quê đầy đủ, những việc làm đó đã vơi đi phần nào nỗi mong chờ của bao thân nhân liệt sĩ.

Để tạo mối quan hệ với Bạn, giúp đơn vị vượt qua mọi khó khăn hoàn thành tốt nhiệm vụ, cấp ủy, chỉ huy đơn vị đã thường xuyên tiếp xúc với các đồng chí lãnh đạo các cấp của Bạn, nhất là ngoài giờ làm việc, ngày lễ, ngày tết để ôn lại những kỷ niệm hào hùng của hai dân tộc, hai quân đội cùng chung chiến hào, vì độc lập tư do hai nước Việt Nam - Lào anh em. Lãnh đạo và nhân dân các tỉnh Bạn luôn tâm nguyện rằng, trên thế giới này không có dân tộc nào như hai dân tộc chúng ta. Việt Nam đã không tiếc xương máu của mình để đánh kẻ thù giành độc lập, tự do cho dân tộc Lào. Đáp lại tình cảm thiêng liêng cao quý đó, hằng năm Bạn đã tổ chức lực lượng cùng ta tập trung cho nhiệm vụ khảo sát tìm kiếm quy tập hai cốt liệt sĩ quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam.

Đơn vị xác định công tác dân vận, vận động nhân dân cung cấp thông tin, dẫn đường, chỉ mộ là khâu then chốt, vì chỉ có dân mới biết rõ các vị trí mai táng của liệt sĩ, là nơi che chở cho đơn vị trong quá trình hoạt động. Vì vậy, cấp ủy, chỉ huy đơn vị thường xuyên giáo dục cho cán bộ, chiến sĩ phải thương yêu, tôn trọng, giúp đỡ nhân dân, gắn bó máu thịt với dân, tổ chức khám chữa bệnh, cấp phát thuốc miễn phí; giúp nhân dân thu hoạch mùa màng, phát triển kinh tế ổn định đời sống; kể cả những người bên kia chiến tuyến đã và đang hoạt động cho địch, giải thích cho họ hiểu được quan điểm của Đảng, Nhà nước và phẩm chất cao quý người lính tình nguyện Việt Nam.

Để thực hiện tốt nhiệm vụ tìm kiếm, quy tập, đơn vị luôn coi nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu. Vì vậy, cấp ủy, chỉ huy đơn vị thường xuyên phối hợp chặt chẽ với Bạn nắm chắc tình hình, nhất là âm mưu, thủ đoạn hoạt động của địch, tổ chức đơn vị luôn sẵn sàng chiến đấu, giữ bí mật, nghi binh lừa địch, nhằm bảo đảm an toàn trong quá trình thực hiện nhiệm vụ. Nhiều lúc đơn vị hoạt động trong rừng sâu, địch phát hiện được, chúng tổ chức phục kích lực lượng ta, song đơn vị đã nắm trước được âm mưu thủ đoạn của chúng nên đã cho anh em cắt đường mới để đi về, tuy so với đường cũ dài thêm 1 hoặc 2 ngày đường nhưng bảo đảm an toàn tuyệt đối về mọi mặt.

Ngoài nhiệm vụ khảo sát, tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ, đơn vị còn được Thường vụ Đảng ủy, Thủ trưởng Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Nghệ An giao nhiệm vụ giúp Bạn xây dựng cơ sở chính trị vững mạnh. Trước yêu cầu đó, cấp ủy, chỉ huy đơn vị chủ động phối hợp chặt chẽ với Bạn, tập trung tham mưu những mặt trọng yếu như: Nắm chắc chất lượng cán bộ, xây dựng lực lượng vũ trang, nhất là vùng sâu, vùng xa, vùng địch tăng cường các hoạt động chống phá; những âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch; tham mưu giúp Bạn nâng cao chất lượng huấn luyện kỹ, chiến thuật sát với thực tế, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ cách mạng. Đồng thời, thông qua hoạt động giúp Bạn xây dựng cơ sở vững mạnh mà uy tín, tình cảm của đơn vị đối với cấp ủy, chính quyền và nhân dân các bộ tộc Lào thêm bền chặt, tạo điều kiện thuận lợi trong công tác vận động nhân dân tìm kiếm, quy tập các phần mộ liệt sĩ.

Trong những năm qua, được sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của Thường vụ, Đảng ủy, Thủ trưởng các cấp, sự che chở, giúp đỡ, yêu mến, đùm bọc của cấp ủy, chính quyền, nhân dân các bộ tộc Lào, cán bộ, chiến sĩ trong đơn vị đã nỗ lực phấn đấu hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao. Nhiều tập thể và nhiều cá nhân trong đơn vị được khen thưởng. Năm 2004, Đội Quy tập hài cốt liệt sĩ Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Nghệ An được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Nhì; năm 1997, được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Quân công Hạng 3; năm 2012 và năm 2021, được tặng thưởng Huân chương Chiến công Hạng 3; từ năm 2000 - 2004, Đội được Ủy ban nhân dân tỉnh Nghệ An tặng cờ đơn vị đi đầu trong phong trào thi đua quyết thắng của Lực lượng vũ trang tỉnh; năm 2023 và năm 2024 đơn vị được tặng Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ; Bằng khen của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Việt Nam và Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Lào. Đặc biệt năm 2001, đơn vị được Nhà nước tặng danh hiệu cao quý anh hùng Lực lượng vũ trang trong thời kỳ đổi mới và nhiều cá nhân được Đảng, Nhà nước tặng thưởng nhiều phần thưởng cao quý. Đảng bộ Đội nhiều năm liên tục là tổ chức Đảng vững mạnh xuất sắc…

Với truyền thống đơn vị anh hùng và những thành tích mà tập thể cán bộ, chiến sĩ phấn đấu đạt được trong những năm qua là thành tựu rất vẻ vang và trân quý. Trong những năm tới, nhiệm vụ còn hết sức khó khăn, phức tạp song cán bộ, nhân viên toàn Đội sẽ nỗ lực, phấn đấu không ngừng nghỉ, tập trung khắc phục mọi khó khăn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ mọi nhiệm vụ, thực hiện tốt đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” của dân tộc và tình cảm thiêng liêng đối với các liệt sĩ đã anh dũng hy sinh vì sự nghiệp giải phóng dân tộc vì nghĩa vụ quốc tế cao cả.

Kỷ niệm 40 năm ngày thành lập là dịp để cán bộ, nhân viên toàn đơn vị ôn lại lịch sử, truyền thống vẻ vang của dân tộc, quê hương, bản chất tốt đẹp, những chiến công oanh liệt của các anh hùng liệt sĩ đã hiến dâng trọn đời cho đất nước, cho dân tộc và nghĩa vụ quốc tế cao cả. Vẫn còn đó rất nhiều hài cốt liệt sĩ chưa được tìm thấy. Nỗi trăn trở, day dứt ấy luôn thôi thúc lực lượng tìm kiếm, quy tập và xác định danh tính hài cốt liệt sĩ tiếp tục thực hiện nhiệm vụ, đóng góp sức mình để xoa dịu những đau thương mất mát của thân nhân các liệt sĩ, đón các anh trở về, ngủ yên trong lòng đất mẹ. Qua đó, khơi dậy niềm tự hào, tự tôn dân tộc, nâng cao lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, ý chí quật cường, ý thức tự lực, tự cường vượt qua mọi khó khăn, thử thách cùng toàn Đảng, toàn dân và toàn quân xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, vì mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.

Thượng tá CHẾ NGỌC HÀ

Đội trưởng Đội Quy tập hài cốt liệt sĩ Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Nghệ An