Ngày mới thành lập, Nhà văn hóa Quân khu có bộ phận sáng tác, đội văn nghệ xung kích, giáo viên múa và thanh nhạc trực tiếp phục vụ, hướng dẫn, giúp đỡ các đơn vị xây dựng phong trào văn nghệ. Năm 1981, đội văn nghệ quần chúng của Quân khu 4 gần 100 người tham dự Hội diễn toàn quân tại Quân khu 5 đạt thành tích cao. Từ đó đến nay, trong 10 lần liên hoan, hội diễn toàn quân, các đội văn nghệ đều đạt kết quả rất đáng tự hào. Đó là nhờ phong trào văn nghệ quần chúng các cơ quan, đơn vị phát triển mạnh mẽ, bền vững.

Hằng năm, nhiều lớp tập huấn thanh nhạc, đàn ghi ta, organ, sáng tác ca khúc, dàn dựng chương trình, múa hát tập thể… được tổ chức tập trung tại Quân khu hoặc trực tiếp tại đơn vị cơ sở. Đội ngũ hạt nhân văn nghệ liên tục được bổ sung và bồi dưỡng, một số đồng chí được lựa chọn đưa đi đào tạo cơ bản, đến nay vẫn phát huy tốt.

Nhiều ca khúc, tác phẩm do bộ đội sáng tác, dàn dựng có sức sống lâu bền. Chương trình múa hát tập thể do Nhà văn hóa dàn dựng đã lan tỏa khắp các đơn vị từ tiểu đoàn, trung đoàn, sư đoàn trong những ngày ra quân huấn luyện, lễ phát động thi đua, lễ kỷ niệm ngày truyền thống… Hiện nay các chương trình đều do các đơn vị tự dàn dựng, luyện tập với sự giúp đỡ của một số nhân viên Nhà văn hóa.

Trước năm 2000, mỗi lần Quân khu tổ chức liên hoan văn nghệ quần chúng đã trở thành những đợt sinh hoạt văn nghệ sôi nổi trong các đơn vị và địa phương nơi đóng quân. Các đội văn nghệ không chỉ các chiến sĩ trẻ mà có rất nhiều cán bộ lớn tuổi hăng hái tham gia, như Hội diễn năm 1990, Đại tá, Chủ nhiệm Chính trị quân khu là người lĩnh xướng của đội văn nghệ Cục Chính trị, cho thấy sự gắn kết giữa lãnh đạo và phong trào văn hóa, văn nghệ cơ sở.

Tuy nhiên, trong những năm gần đây, phong trào văn nghệ quần chúng đối mặt với nhiều thách thức. Dù được quan tâm, đầu tư về cơ sở vật chất, nhưng đội ngũ hạt nhân nòng cốt dần suy giảm do thời gian tại ngũ của chiến sĩ ngắn, quân nhân chuyên nghiệp và công nhân viên quốc phòng ít được tuyển dụng, đặc biệt là nữ quân nhân. Nhạc cụ, trang thiết bị thiếu người sử dụng, các lớp tập huấn không còn hiệu quả như trước. Bên cạnh đó, yêu cầu về quy mô, số lượng diễn viên, thể loại tiết mục, thời gian trong các liên hoan ngày càng chặt chẽ, khiến một số đơn vị phải “mời” diễn viên, đạo diễn, biên đạo, nhạc công chuyên nghiệp để đảm bảo thành tích, làm tăng chi phí tổ chức.

Nhằm khắc phục khó khăn, từ năm 2015, Nhà văn hóa Quân khu đã đổi mới phương pháp tổ chức liên hoan, mang lại hiệu quả tích cực. Các liên hoan cấp Quân khu và cấp cơ sở được tổ chức theo mô hình cụm, mỗi cụm gồm 3 đến 5 đội, luân phiên chỉ định một đơn vị đăng cai. Thời gian thi diễn gói gọn trong không quá 2 đêm 1 ngày (thường vào hai ngày cuối tuần).

Số lượng diễn viên trong mỗi đội không bị giới hạn, khuyến khích và ưu tiên các đội có đông cán bộ tham gia. Quy định về loại hình tiết mục trong chương trình cũng linh hoạt hơn. Việc tổ chức vào cuối tuần, trong phạm vi cụm nhỏ giúp giảm bớt áp lực về nơi ăn nghỉ cho các đội, hạn chế ảnh hưởng đến lịch huấn luyện, học tập, đồng thời tạo điều kiện để lãnh đạo, chỉ huy theo dõi, động viên các đội thi. Các sân khấu ngoài trời tại mỗi cụm liên hoan đã thu hút hàng nghìn cán bộ, chiến sĩ và nhân dân đến xem, tạo không khí sôi nổi.

Nhà văn hóa Quân khu đã có sự chuẩn bị toàn diện cho công tác tổ chức liên hoan cấp Quân khu. Cán bộ Phòng Tuyên huấn cùng một số cán bộ, nhân viên trực tiếp thông qua chương trình tại đơn vị. Các bộ phận chuyên trách đảm nhận công tác trang trí, tuyên truyền cổ động, chuẩn bị âm thanh, ánh sáng, biểu mẫu cho ban giám khảo, phù hiệu diễn viên… và phối hợp chặt chẽ với đơn vị đăng cai để tổ chức liên hoan. Phương pháp tổ chức mới giúp tiết kiệm đáng kể kinh phí, xăng dầu cho cả các đơn vị tham gia và ban tổ chức.

Cùng với sự phát triển của xã hội, đời sống văn hóa trong quân đội cũng có nhiều chuyển biến. Từ những tủ sách vác vai đến thư viện điện toán đám mây, từ phim màn vải đến công nghệ 3D-4D, từ lời ca tiếng hát trên thao trường đến mp3, mp4, các nền tảng kỹ thuật số… Đặc biệt, trong thời đại 4.0 hay 5.0 đang gõ cửa mọi người, mọi nhà…, với cú click chuột hoặc chạm nhẹ trên smartphone thì bất cứ ở nơi đâu đều có thể thưởng thức những sản phẩm văn hóa mình yêu thích. Tất cả đặt ra yêu cầu đổi mới trong tổ chức hoạt động văn hóa, văn nghệ, tận dụng công nghệ để nâng cao chất lượng đời sống tinh thần bộ đội.

Công tác tư tưởng, văn hóa nói chung và phong trào văn nghệ quần chúng nói riêng có vai trò quan trọng trong việc xây dựng bản lĩnh chính trị, củng cố niềm tin vào sự nghiệp cách mạng, bồi đắp truyền thống, tình yêu quê hương, đất nước cho bộ đội. Truyền thống là nền tảng, nhưng thực tiễn luôn vận động, đòi hỏi sự đổi mới trong phương thức tổ chức và định hướng hoạt động. Các cấp lãnh đạo, cơ quan tham mưu cần có sự phối hợp chặt chẽ, tìm ra giải pháp phù hợp để phong trào văn nghệ quần chúng tiếp tục phát triển, góp phần làm phong phú đời sống văn hóa tinh thần của bộ đội, gìn giữ và lan tỏa những giá trị văn hóa đặc sắc của Bộ đội Cụ Hồ.

Trung tá TRỊNH DƯ PHÚ,

Chủ nhiệm Nhà Văn hóa, Cục Chính trị, Quân khu 4