1. Vai trò của cán bộ và công tác cán bộ trong xây dựng đội ngũ cán bộ quân đội 

Cán bộ và công tác cán bộ luôn là vấn đề chiến lược, đặc biệt quan trọng trong công tác xây dựng Đảng, xây dựng hệ thống chính trị, có ý nghĩa quyết định sự thành bại của cách mạng. Công tác cán bộ và xây dựng đội ngũ cán bộ Quân đội là một bộ phận quan trọng trong công tác cán bộ của Đảng ta; một nội dung cơ bản của hoạt động công tác đảng, công tác chính trị trong Quân đội nhân dân Việt Nam. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Cán bộ là cái gốc của mọi công việc”(1); trong công tác “muôn việc thành công hoặc thất bại, đều do cán bộ tốt hay kém”(2). Thấm nhuần tư tưởng đó, qua từng thời kỳ cách mạng, công tác cán bộ nói chung, công tác cán bộ trong quân đội nói riêng luôn được Đảng, Nhà nước, Quân đội ta đặc biệt quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo nhằm xây dựng đội ngũ cán bộ đủ về số lượng, nâng cao về chất lượng đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ cách mạng. 

Hội nghị lần thứ ba Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa VIII đã ban hành Nghị quyết số 03-NQ/TW về Chiến lược cán bộ thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; Hội nghị lần thứ bảy, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII đã ban hành Nghị quyết số 26-NQ/TW về tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ; Quy định số 89-QĐ/TW ngày 04/8/2017 của Bộ Chính trị về khung tiêu chuẩn chức danh, định hướng khung tiêu chí đánh giá cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp; Nghị quyết số 769-NQ/QUTW ngày 21/12/2012 của Quân ủy Trung ương về xây dựng đội ngũ cán bộ quân đội giai đoạn 2013-2020 và những năm tiếp theo; Quy định số 104-QĐ/QUTW ngày 16/02/2017 của Quân ủy Trung ương về một số vấn đề cơ bản về thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ của tổ chức đảng trong Quân đội nhân dân Việt Nam; Quy định số 496-QĐ/QUTW ngày 12/6/2017 của Quân ủy Trung ương về thẩm quyền phê duyệt, xác nhận quy hoạch và quy trình bổ nhiệm cán bộ chỉ huy, quản lý trong Quân đội nhân dân Việt Nam; Quyết định số 548-QĐ/QUTW ngày 29/5/2018 của Quân ủy Trung ương về việc ban hành Quy chế công tác cán bộ trong Quân đội nhân dân Việt Nam.v.v. Những chủ trương, định hướng, quy định nêu trên là cơ sở để công tác cán bộ trong quân đội được triển khai một cách đồng bộ, kịp thời, đáp ứng yêu cầu phục vụ, bảo đảm và sẵn sàng chiến đấu của quân đội.

Trong thời gian qua, Quân ủy Trung ương luôn tập trung lãnh đạo, chỉ đạo cụ thể hóa các nghị quyết, chỉ thị, quy chế, quy định về xây dựng đội ngũ cán bộ phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ, tổ chức lực lượng trong quân đội; đồng thời, chỉ đạo xây dựng kế hoạch tổ chức thực hiện nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ thời kỳ mới. Trên cơ sở đó, cấp ủy, cán bộ chủ trì các cấp triển khai thực hiện nghiêm túc, chặt chẽ theo đúng quan điểm, đường lối, nguyên tắc, quy chế về công tác cán bộ và đặc điểm tình hình thực tiễn đơn vị; nhận thức, trách nhiệm, vai trò của cấp ủy, bí thư, người chỉ huy, chính ủy, chính trị viên, cơ quan chính trị được đề cao.

Nguyên tắc Đảng thống nhất lãnh đạo công tác cán bộ và quản lý đội ngũ cán bộ được thực hiện nghiêm túc; những vấn đề về cán bộ, công tác cán bộ đều được chuẩn bị kỹ, thảo luận và quyết định đúng đắn. Công tác quy hoạch cán bộ theo đúng quan điểm, phương châm, nguyên tắc, quy trình, quy định, bảo đảm sự kế thừa liên tục, vững chắc giữa các thế hệ cán bộ. Công tác đào tạo cán bộ được đổi mới theo hướng “chuẩn hóa, hiện đại hóa”, gắn đào tạo với sử dụng; kết hợp đào tạo trong các nhà trường quân đội với tự đào tạo, bồi dưỡng ở các đơn vị, đào tạo ở trong nước với đào tạo ở nước ngoài. Công tác chính sách cán bộ đã bám sát đường lối, quan điểm, chính sách của Đảng, Nhà nước, phù hợp tính chất, nhiệm vụ quân đội, đảm bảo đúng đối tượng, chế độ, tiêu chuẩn, dân chủ, công khai, thống nhất ở các cấp. Tính đến nay, “đội ngũ cán bộ có trình độ cao đẳng, đại học trở lên đạt 94,8%, trong đó trình độ sau đại học đạt 10,3%; cán bộ phân đội đã qua đào tạo cơ bản đạt 94,55%; số cán bộ hoàn thành khá và tốt nhiệm vụ hàng năm đạt trên 96,7%, trong đó hoàn thành tốt nhiệm vụ đạt trên 64,2%”(3). Đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến dịch, chiến lược có lập trường tư tưởng, bản lĩnh chính trị vững vàng, phẩm chất đạo đức, phong cách, năng lực lãnh đạo, chỉ huy tốt; có tư duy đổi mới, tầm nhìn chiến lược, phương pháp làm việc khoa học, khả năng phân tích, xử lý tốt các tình huống; có tinh thần trách nhiệm cao, dám nghĩ, dám làm vì lợi ích của tập thể, đã phát huy được sức mạnh tổng hợp của cơ quan, đơn vị, được cán bộ, chiến sĩ tin tưởng, yêu mến.

Tuy nhiên, công tác cán bộ và xây dựng đội ngũ cán bộ quân đội hiện nay vẫn còn những hạn chế cần tiếp tục tập trung lãnh đạo, chỉ đạo để xây dựng đội ngũ này ngang tầm với nhiệm vụ, bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong tình hình mới. Những khó khăn, thách thức trong quá trình hội nhập quốc tế, phát triển kinh tế - xã hội, tăng cường quốc phòng, an ninh đang đặt ra nhiều vấn đề mới. Các thế lực thù địch, phản động đang tăng cường hoạt động chống phá ta về mọi mặt, thực hiện “diễn biến hòa bình”, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, các vấn đề “an ninh phi truyền thống” và “phi chính trị hóa” quân đội ngày càng quyết liệt hơn. Tình hình chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội như: dân tộc, tôn giáo, dân chủ, nhân quyền và những hạn chế yếu kém, suy thoái của một bộ phận cán bộ quân đội đang được kẻ địch lợi dụng triệt để. Tư tưởng bành trướng nước lớn, vi phạm các nguyên tắc luật pháp quốc tế đang làm cho tranh chấp khu vực Biển Đông ngày càng phức tạp, khó lường. 

Bên cạnh đó, đời sống của một bộ phận cán bộ, chiến sĩ quân đội vẫn còn khó khăn, nhất là cán bộ trẻ ở các đơn vị cơ sở, vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số, biên giới, hải đảo, xa gia đình quê hương; chính sách hậu phương quân đội còn nhiều hạn chế, bất cập. Quân đội đang tiếp tục điều chỉnh tổ chức, lực lượng theo hướng tinh, gọn, mạnh, linh hoạt, cơ động, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong thời bình và sẵn sàng mở rộng lực lượng khi có yêu cầu. Những yếu tố trên đang tác động, ảnh hưởng trực tiếp đến xây dựng đội ngũ cán bộ quân đội, đòi hỏi cấp ủy, cán bộ chủ trì các cấp trong toàn quân phải nhận thức đúng và có giải pháp đồng bộ, phù hợp nhằm tổ chức thực hiện hiệu quả.

2. Giải pháp xây dựng đội ngũ cán bộ quân đội đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn mới

Một là, tiếp tục quán triệt và tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác cán bộ và xây dựng đội ngũ cán bộ trong quân đội.

Đây là nội dung quan trọng nhằm tạo sự chuyển biến về nhận thức, trách nhiệm của cấp ủy, tổ chức đảng, cán bộ chủ trì, cơ quan chính trị, cơ quan nghiệp vụ cán bộ các cấp và đội ngũ cán bộ, đảng viên. Nội dung giáo dục, quán triệt cần tập trung vào đường lối, quan điểm, nguyên tắc của Đảng về công tác cán bộ, trọng tâm là quan điểm, mục tiêu, yêu cầu, chủ trương, nội dung, giải pháp xây dựng đội ngũ cán bộ theo Nghị quyết số 26-NQ/TW của Hội nghị lần thứ bảy, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII; Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ Quân đội lần thứ X đã xác định. Đồng thời, lấy kết quả thực hiện nhiệm vụ, rèn luyện, phấn đấu, tu dưỡng phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống làm thước đo để đánh giá cán bộ; gắn đánh giá cán bộ định kỳ với kiểm điểm, tự phê bình và phê bình theo tinh thần Nghị quyết Hội nghị Trung ương lần thứ tư, khóa XII về xây dựng, chỉnh đốn Đảng; Chỉ thị số 05-CT/TW ngày 15/5/2016 của Bộ Chính trị về đẩy mạnh việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Mọi vấn đề về công tác cán bộ và quản lý đội ngũ cán bộ thuộc thẩm quyền của cấp ủy, tổ chức đảng được thực hiện theo nguyên tắc tập trung dân chủ. 

Việc đổi mới công tác cán bộ phải đảm bảo tính kế thừa và phát triển, xuất phát từ chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, tạo bước đột phá nhằm nâng cao chất lượng toàn diện đối với công tác này, góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ, nhất là cấp chiến lược, chiến dịch đủ năng lực, phẩm chất và uy tín, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn cách mạng mới. Trên cơ sở nhận thức đúng, đề cao vai trò lãnh đạo, chỉ đạo, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác cán bộ và chủ động xây dựng đội ngũ cán bộ đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ có bản lĩnh chính trị vững vàng, phẩm chất đạo đức, lối sống trong sạch; có số lượng và cơ cấu hợp lý; khả năng tư duy sáng tạo, năng lực lãnh đạo, chỉ huy giỏi; trình độ, kiến thức chuyên môn ngày càng cao; có uy tín trong tập thể; sức khỏe và độ tuổi phù hợp.

Hai là, thực hiện tốt công tác nghiệp vụ cán bộ nhằm nâng cao chất lượng toàn diện đội ngũ cán bộ, nhất là về phẩm chất chính trị, năng lực chuyên môn, thực tiễn.

Việc xây dựng quy hoạch đội ngũ cán bộ phải xuất phát từ thực tiễn, yêu cầu nhiệm vụ chính trị và tình hình đội ngũ cán bộ; kế thừa quy hoạch nhiệm kỳ trước, lấy quy hoạch cấp dưới làm cơ sở quy hoạch cấp trên với tinh thần “có lên, có xuống, có vào, có ra”, bảo đảm sự liên thông, có tính khả thi cao trong thực hiện quy hoạch đội ngũ cán bộ. Thực hiện tốt công tác luân chuyển cán bộ theo các nghị quyết, chỉ thị, hướng dẫn  đảm bảo cho cán bộ được thử trách, trải nghiệm trên nhiều cương vị công tác, làm cơ sở để bồi dưỡng, bổ nhiệm, sắp xếp ở cương vị cao hơn. Quản lý, nắm chắc tình hình đội ngũ cán bộ theo phân cấp; xem xét kéo dài tuổi phục vụ của cán bộ chặt chẽ, đúng đối tượng; kiên quyết điều chuyển hoặc loại bỏ đối với cán bộ năng lực, sức khỏe yếu, vi phạm kỷ luật, uy tín thấp; có kế hoạch và biện pháp đồng bộ để chủ động tạo nguồn, cân đối số lượng cán bộ ra quân với bổ sung nguồn vào, sắp xếp, điều chuyển cán bộ một cách hợp lý; giữ ổn định đội ngũ cán bộ cơ sở, nhất là ở các đơn vị đủ quân làm nhiệm vụ huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, đơn vị thành lập mới hoặc trang bị vũ khí hiện đại.

Tập trung nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng với các loại hình đào tạo khác nhau; trong đó, chú trọng nguồn đào tạo cán bộ cấp chiến dịch, chiến lược, đào tạo sau đại học và đào tạo ở nước ngoài. Thực hiện có hiệu quả đào tạo, bồi dưỡng cán bộ theo chức vụ, có trình độ học vấn, lý luận chính trị tương ứng, tập trung cho cán bộ chỉ huy, quản lý các cấp theo hướng chuyên nghiệp, chuyên sâu; tiến hành đồng bộ các hình thức đào tạo, bồi dưỡng, lấy đào tạo cơ bản, lâu dài, chính quy theo các chương trình đào tạo tiên tiến làm chủ yếu, kết hợp với đào tạo các trình độ khác để đáp ứng yêu cầu tại chỗ, cán bộ dân tộc thiểu số, cán bộ nữ.v.v. Kết hợp giữa đào tạo trong quân đội và ngoài quân đội; chú trọng, khuyến khích cán bộ nâng cao năng lực thực tiễn, trình độ ngoại ngữ, tin học và kiến thức về chính trị, pháp luật, văn hóa, xã hội. 

Coi trọng, kết hợp chặt chẽ giữa đào tạo tại trường với bồi dưỡng, huấn luyện tại chức và tự học tập; giữa truyền thụ kinh nghiệm của cán bộ qua chiến đấu, thực tiễn chỉ huy, quản lý với việc nâng cao trình độ cán bộ, nhất là cán bộ trẻ. Nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng cán bộ tại các học viện, nhà trường theo hướng liên thông giữa các cấp học, bậc học, sát với chức trách, nhiệm vụ của chức vụ ban đầu khi tốt nghiệp ra trường; khắc phục tình trạng dàn trải, trùng lắp, nhất là đào tạo cán bộ cấp trung đoàn, sư đoàn. 

Ba là, xây dựng đội ngũ cán bộ gắn với việc điều chỉnh, sắp xếp, cơ cấu, bộ máy tinh gọn, hiệu quả trong quân đội.

Tiếp tục thực hiện hiệu quả Quyết định số 2574/QĐ-BQP ngày 30/6/2018 phê duyệt Kế hoạch triển khai thực hiện Nghị quyết số 606-NQ/QUTW về tổ chức Quân đội Nhân dân Việt Nam đến năm 2021; xây dựng, triển khai thực hiện Đề án về điều chỉnh tổ chức Quân đội Nhân dân Việt Nam giai đoạn 2016-2021; Đề án cơ cấu lại, đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp quân đội đến năm 2020; Kế hoạch số 217-KH/QUTW ngày 13/3/2018 về triển khai Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”.

Thời gian qua, Bộ Quốc phòng đã giải thể, điều chỉnh tổ chức biên chế một số cơ quan, đơn vị trực thuộc Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng (quân số giảm gần 3.000 người); giải thể 14 lữ đoàn công binh dự bị động viên thuộc các công ty, tổng công ty; giải thể 06 trung tâm dạy nghề - giới thiệu việc làm; hiện đang tiếp tục xúc tiến lộ trình giải thể 22 trường cao đẳng, trung cấp nghề trong toàn quân; chỉ đạo tổ chức lại 04 cơ quan chiến lược làm điểm, giảm 10% quân số biên chế; Trung tâm Gìn giữ hòa bình Việt Nam thành Cục Gìn giữ hòa bình Việt Nam; Phòng Kiểm toán thành Kiểm toán Bộ Quốc phòng; tổ chức lại các cơ sở in trong Quân đội. Chỉ đạo điều chuyển hai ban quản lý Dự án 678 và 98 về Tổng Công ty Đầu tư phát triển nhà và đô thị Bộ Quốc phòng. Thành lập Bộ Tư lệnh 86; Trung đoàn 915, thuộc Trường Sĩ quan Không quân; tổ chức lại Tạp chí Quân sự Quốc phòng, thuộc Bộ Tổng Tham mưu (trên cơ sở sáp nhập bốn tạp chí: Quân huấn, Nhà trường Quân đội, Dân quân tự vệ và giáo dục quốc phòng, Tiêu chuẩn đo lường chất lượng). 

Đã tiến hành sắp xếp lại và cổ phần hóa các doanh nghiệp, từ 109 doanh nghiệp xuống còn 17 doanh nghiệp 100% vốn nhà nước do Bộ Quốc phòng quản lý; giải thể, điều chuyển nhiệm vụ quân sự của các doanh nghiệp… Bộ Quốc phòng tiếp tục thực hiện tinh thần chỉ đạo của Bộ Chính trị, bảo đảm không tăng quân số, theo hướng tinh, gọn, mạnh, cơ động nhanh và sức chiến đấu cao điều chỉnh hợp lý giữa các lực lượng, đảm bảo sức chiến đấu của Quân đội không ngừng được nâng lên.

Hiện nay, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng đang tiếp tục triển khai thực hiện các đề án, kế hoạch về tổ chức xây dựng lực lượng, tiếp tục rà soát, kiện toàn, sắp xếp tổ chức bộ máy, giảm đầu mối trung gian và lực lượng phục vụ, bảo đảm hậu cần; sáp nhập các cơ quan, đơn vị có chức năng, nhiệm vụ tương đồng; chuyển đổi cơ chế hoạt động một số đơn vị phục vụ, bảo đảm sang hoạt động theo cơ chế đơn vị sự nghiệp công. Việc nghiên cứu, điều chỉnh tổ chức lực lượng phải đảm bảo dự báo sát, đúng, kịp thời với tình hình thế giới, khu vực, trong nước và nhiệm vụ quân đội. Trong tổ chức thực hiện, cần kiên quyết và kiên trì với mục tiêu đã xác định; xây dựng chương trình hành động, kế hoạch thực hiện chặt chẽ, đồng bộ, khoa học; nhất quán trong thực hiện từ cấp chiến lược đến cấp cơ sở; bảo đảm khách quan, khoa học; kịp thời sơ kết, tổng kết rút kinh nghiệm trong nghiên cứu, thực hiện điều chỉnh tổ chức cơ quan, đơn vị… 

Bốn là, tiếp tục hoàn thiện, thực hiện tốt chính sách cán bộ; xây dựng cơ quan nghiệp vụ về công tác cán bộ các cấp vững mạnh.

Cần thực hiện tốt chế độ, chính sách hiện hành của Đảng, Nhà nước đối với Quân đội; tiếp tục nghiên cứu, đề xuất bổ sung, hoàn thiện chế độ, chính sách ưu đãi, chế độ tiền lương, phụ cấp đặc thù đối với ngành lao động đặc biệt, phụ cấp nhà ở, chế độ đối với cán bộ luân phiên nơi khó khăn, biên giới, hải đảo, vùng sâu, vùng xa; quản lý, nắm chắc tình hình sức khỏe của cán bộ. Chủ động phối hợp với các bộ, ngành và địa phương để tạo nguồn quỹ đất, triển khai các dự án nhà ở chính sách, xã hội, công vụ; chăm lo giải quyết tận tình, chu đáo các chế độ, chính sách với người có công và các chính sách tồn đọng khác, thực hiện các chính sách như bảo hiểm xã hội, khám chữa bệnh, chế độ hưu trí, quan tâm đến gia đình cán bộ… tạo điều kiện thuận lợi để động viên cán bộ yên tâm công tác.

Bên cạnh đó, cần tập trung xây dựng cơ quan nghiệp vụ cán bộ vững mạnh; đội ngũ làm công tác cán bộ “trung thành, trung thực, gương mẫu, trong sáng, tinh thông”, toàn tâm, toàn ý thực hiện tốt nhiệm vụ. Nghiên cứu tổ chức cơ quan cán bộ các cấp đủ số lượng, biên chế thống nhất theo từng loại hình đơn vị; kiện toàn, nâng cao chất lượng, tích cực bồi dưỡng, tập huấn, tổ chức hội thi ngành nghiệp vụ, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về cải cách hành chính trong công tác cán bộ. Đồng thời, chú trọng giáo dục, rèn luyện bản lĩnh chính trị, đạo đức, lối sống, phương pháp, tác phong, trình độ năng lực nghiệp vụ của đội ngũ làm công tác cán bộ; nâng cao khả năng phát hiện, dự báo, tham mưu, đề xuất, hướng dẫn thực hiện đúng, trúng, kịp thời, hiệu quả, hoàn thành tốt chức năng, nhiệm vụ được giao.

Mặt khác, các cấp ủy đảng tiếp tục cụ thể hóa việc tổ chức thực hiện các nghị quyết, chỉ thị, quy định, quy chế cho phù hợp với tính chất, đặc thù của cơ quan, đơn vị và đội ngũ cán bộ cấp mình; kiên quyết khắc phục những khâu yếu trong công tác cán bộ, góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ vững mạnh về mọi mặt, làm cơ sở xây dựng quân đội “cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại” đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong tình hình mới./.

--------------------------------------------------

Ghi chú:

(1), (2) Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 5, Nxb CTQG-ST, H.2011, tr.309, tr.280 

(3) Ngô Xuân Lịch, “Tập trung lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng đội ngũ cán bộ quân đội ngang tầm nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới”, Tạp chí Quốc phòng toàn dân điện tử, ngày 05/7/2018.

TS Lưu Duy Toàn - Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng

ThS Hoàng Văn Mạnh - Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng