Đây là tổng thể các tư tưởng, hành động mang tính chủ động của Đảng, Nhà nước và Nhân dân ta diễn ra từ sớm, từ xa, nhằm phát hiện, chuẩn bị về mọi mặt, sẵn sàng các phương án ngăn chặn, đẩy lùi và triệt tiêu các âm mưu, thủ đoạn, hoạt động chống phá Đảng, Nhà nước và chế độ, xâm phạm độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc và lợi ích quốc gia, dân tộc, không để bị động, bất ngờ.

Trong bối cảnh tình hình thế giới, khu vực tiếp tục có những diễn biến rất nhanh chóng, phức tạp, khó dự báo; các nước, nhất là các nước lớn cạnh tranh chiến lược; chiến tranh cục bộ, xung đột vũ trang đã và đang xảy ra ở nhiều nơi; tranh chấp chủ quyền, lãnh thổ, chủ quyền biển, đảo diễn ra ngày càng gay gắt, tiềm ẩn nhiều nhân tố gây mất ổn định; các thế lực thù địch đẩy mạnh chống phá Đảng, Nhà nước và chế độ,... Kế thừa những thành tựu qua hơn 35 năm đổi mới và bài học kinh nghiệm trong lịch sử dựng nước, giữ nước của dân tộc, Đại hội XIII của Đảng khẳng định: “Có kế sách ngăn ngừa các nguy cơ chiến tranh, xung đột từ sớm, từ xa. Nỗ lực phấn đấu để ngăn ngừa xung đột, chiến tranh và giải quyết các tranh chấp bằng các biện pháp hòa bình phù hợp với luật pháp quốc tế. Kiên quyết, kiên trì đấu tranh bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, vùng trời, vùng biển, giữ vững môi trường hòa bình, ổn định để phát triển”(1).

Thực tiễn xây dựng, trưởng thành, chiến đấu và chiến thắng của Quân đội Nhân dân (QĐND) Việt Nam gần 80 năm qua đã khẳng định công tác Đảng, công tác chính trị (CTĐ, CTCT) là “linh hồn, mạch sống của quân đội”. Chất lượng, hiệu lực, hiệu quả CTĐ, CTCT quyết định chất lượng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu của quân đội, bảo đảm cho quân đội tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, với Đảng, Nhà nước và Nhân dân, sẵn sàng chiến đấu bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc; giữ vững chủ quyền biển, đảo, biên giới, vùng trời; bảo vệ Đảng, Nhà nước, Nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa; giữ vững hòa bình, ổn định chính trị, trật tự, an toàn xã hội; chủ động ngăn chặn, làm thất bại mọi âm mưu, hoạt động chống phá của các thế lực thù địch và sẵn sàng ứng phó thắng lợi với các mối đe dọa an ninh phi truyền thống, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước và Nhân dân giao phó.

Nhận thức sâu sắc vị trí, vai trò của CTĐ, CTCT trong QĐND Việt Nam, để đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa; giữ nước từ khi nước chưa nguy; những năm qua, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, Tổng cục Chính trị, cấp ủy, chính ủy, chính trị viên và người chỉ huy các cơ quan, đơn vị đã tập trung quán triệt, cụ thể hóa và tổ chức thực hiện đúng đường lối của Đảng về quân sự, quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc. CTĐ, CTCT đã quán triệt sâu sắc các nghị quyết, chỉ thị của Đảng, của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, Tổng cục Chính trị, bám sát nhiệm vụ chính trị của các cơ quan, đơn vị; kết hợp chặt chẽ công tác tư tưởng với công tác tổ chức, cán bộ và chính sách; phát huy sức mạnh tổng hợp của các tổ chức, lực lượng; phối hợp chặt chẽ với các ban, bộ, ngành Trung ương và cấp ủy, chính quyền địa phương trong triển khai thực hiện nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa; giữ nước từ khi nước chưa nguy. Công tác giáo dục chính trị, tư tưởng được triển khai toàn diện, tập trung vào xây dựng quân đội vững mạnh về chính trị, tăng cường bản chất giai cấp công nhân, tính Nhân dân, tính dân tộc, củng cố vững chắc trận địa tư tưởng của Đảng trong quân đội; xây dựng bản lĩnh chính trị, ý chí quyết tâm cho cán bộ, chiến sĩ; chủ động thông tin tích cực, tuyên truyền, định hướng tư tưởng, dư luận; đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trong quân đội. Cán bộ, chiến sĩ quân đội nhận thức đúng mục tiêu, nhiệm vụ, lực lượng, sức mạnh, phương thức bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa; giữ nước từ khi nước chưa nguy; nhạy bén về chính trị, chủ động tiến công địch, giữ gìn và phát huy bản chất, truyền thống Bộ đội Cụ Hồ trong thời kỳ mới.

Công tác xây dựng Đảng được triển khai chặt chẽ, hiệu quả, tập trung xây dựng Đảng bộ Quân đội trong sạch, vững mạnh tiêu biểu; thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ, đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa; giữ nước từ khi nước chưa nguy. Công tác bảo vệ an ninh, dân vận, chính sách, bảo vệ chính trị nội bộ được tiến hành tích cực, hiệu quả, góp phần bảo đảm an ninh, an toàn, xây dựng đoàn kết quân dân ngày càng bền chặt. Đẩy mạnh nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn về CTĐ, CTCT; nghiên cứu, phát triển lý luận về quốc phòng, an ninh, nghệ thuật quân sự, nghệ thuật bảo vệ an ninh quốc gia, an ninh xã hội, nghiên cứu dự báo chiến lược, giữ vững thế chủ động chiến lược; không để bị động, bất ngờ trong mọi tình huống; hoạt động đối ngoại quốc phòng được triển khai đồng bộ, toàn diện, linh hoạt và hiệu quả trên cả bình diện song phương và đa phương, quan hệ hợp tác quốc phòng có sự phát triển cả về bề rộng và chiều sâu, nhất là quan hệ song phương với các đối tác chiến lược, các nước láng giềng, đối tác toàn diện, bạn bè truyền thống, góp phần củng cố, nâng cao vị thế, uy tín của đất nước và QĐND Việt Nam trên trường quốc tế.

Bên cạnh những kết quả đạt được, chất lượng, hiệu lực, hiệu quả CTĐ, CTCT trong QĐND Việt Nam đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa, giữ nước từ khi nước chưa nguy có mặt còn hạn chế, thể hiện ở nhận thức, trách nhiệm của một số tổ chức, lực lượng và nội dung, hình thức, biện pháp tiến hành. Cá biệt, một số cán bộ, đảng viên, trong đó có cả cán bộ chỉ huy, quản lý, người đứng đầu cấp ủy, cơ quan, đơn vị suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, vi phạm nghiêm trọng kỷ luật của quân đội, pháp luật của Nhà nước, làm ảnh hưởng đến bản chất, truyền thống và hình ảnh Bộ đội Cụ Hồ.

Trong những năm tới, trên thế giới, hòa bình, hợp tác và phát triển là xu thế chủ đạo nhưng tiềm ẩn nhiều bất trắc, khó dự báo; tranh chấp chủ quyền, lãnh thổ, xung đột sắc tộc, tôn giáo, ly khai, khủng bố, tấn công mạng có chiều hướng gia tăng; các nước lớn sẽ thực thi nhiều biện pháp cứng rắn hơn trong quan hệ quốc tế, cả về chính trị và kinh tế, sẵn sàng thỏa hiệp vì lợi ích quốc gia, dân tộc. Biển Đông vẫn tiềm ẩn nguy cơ xảy ra xung đột, đe dọa sự ổn định, phát triển của khu vực và an ninh thế giới. Bên cạnh thuận lợi là cơ bản, đất nước ta cũng đang đứng trước những khó khăn, thách thức trong phát triển kinh tế-xã hội, củng cố quốc phòng, an ninh, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Các thế lực thù địch, phản động tăng cường hoạt động chống phá về chính trị, kinh tế, tư tưởng, văn hóa; thực hiện “diễn biến hòa bình”, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, âm mưu “phi chính trị hóa” quân đội; việc điều chỉnh tổ chức biên chế quân đội, mặt trái cơ chế thị trường và diễn biến phức tạp của đại dịch Covid-19 tác động đến tư tưởng, tâm lý của cán bộ, chiến sĩ. Trước tình hình trên, để hoàn thành tốt trọng trách được giao, đòi hỏi phải nâng cao hơn nữa chất lượng, hiệu lực, hiệu quả hoạt động CTĐ, CTCT trong quân đội, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa; giữ nước từ khi nước chưa nguy. Trong đó, tập trung thực hiện tốt một số giải pháp cơ bản sau:

Một là, tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu lực, hiệu quả công tác giáo dục chính trị tư tưởng, làm cho cán bộ, chiến sĩ quán triệt và thực hiện tốt chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa; giữ nước từ khi nước chưa nguy.

Cấp ủy, tổ chức đảng các cấp cần tiếp tục quán triệt, làm cho cán bộ, chiến sĩ nhận thức đúng vị trí, vai trò của CTĐ, CTCT. Tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo, bảo đảm hoạt động CTĐ, CTCT luôn đúng định hướng chính trị, có tính thuyết phục cao. Nội dung giáo dục phải toàn diện về chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật Nhà nước về quốc phòng, an ninh, bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa; giữ nước từ khi nước chưa nguy; xây dựng “thế trận lòng dân” trong nền quốc phòng toàn dân và nền an ninh Nhân dân; xây dựng và hoạt động của khu vực phòng thủ, đối ngoại quốc phòng; về đối tượng, đối tác, củng cố và kết hợp quốc phòng, an ninh, đối ngoại; âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch chống phá cách mạng; về bản chất, truyền thống, chức năng, nhiệm vụ của quân đội,... Thông qua giáo dục chính trị góp phần xây dựng thế giới quan, nhân sinh quan và phương pháp luận khoa học, niềm tin vững chắc của cán bộ, chiến sĩ vào sự lãnh đạo của Đảng, tin tưởng và quyết tâm thực hiện thắng lợi mọi chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và nhiệm vụ của quân đội trong bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa, giữ nước từ khi nước chưa nguy. Thường xuyên củng cố hệ thống tổ chức, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của cấp ủy, tổ chức đảng và năng lực tổ chức thực hiện của đội ngũ cán bộ các cấp trong quân đội, trước hết là năng lực tổ chức thực hiện nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa; giữ nước từ khi nước chưa nguy phù hợp với tình hình và thực tiễn của đất nước; khắc phục nhận thức không đầy đủ hoặc lơ là, thiếu trách nhiệm. Kiên quyết đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ của các thế lực thù địch, phản động, cơ hội chính trị; coi trọng nhiệm vụ bảo đảm an ninh chính trị nội bộ, nâng cao khả năng tự bảo vệ của mỗi người, của từng tổ chức, cơ quan và đơn vị. Bảo đảm quân đội luôn là lực lượng chính trị tin cậy, tuyệt đối trung thành của Đảng, sẵn sàng nhận và hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao.

Hai là, đổi mới, nâng cao chất lượng, nội dung, hình thức, phương pháp hoạt động CTĐ, CTCT, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa, giữ nước từ khi nước chưa nguy.

Cấp ủy, chỉ huy, chính ủy, chính trị viên và các cơ quan chính trị trong toàn quân tiến hành CTĐ, CTCT phải luôn bám sát tình hình thế giới, khu vực, trong nước; yêu cầu, nội dung, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa, giữ nước từ khi nước chưa nguy; chức năng, nhiệm vụ và việc điều chỉnh tổ chức biên chế quân đội; đặc điểm, nhiệm vụ cơ quan, đơn vị; tư tưởng, nhận thức của cán bộ, chiến sĩ và những yếu tố tác động đến xây dựng quân đội về chính trị... để xác định nội dung, hình thức, phương pháp tiến hành CTĐ, CTCT cho phù hợp, thiết thực, hiệu quả. Trong đó, nội dung tiến hành CTĐ, CTCT phải đảm bảo tính toàn diện, đi sâu vào những nhiệm vụ cơ bản, khâu then chốt, các vấn đề cụ thể, thiết thực đặt ra trong quá trình thực hiện nhiệm vụ của các cơ quan, đơn vị. Hình thức, phương pháp tiến hành CTĐ, CTCT phong phú, đa dạng, sát đúng với nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa, giữ nước từ khi nước chưa nguy; kịp thời định hướng, cổ vũ và phát huy nhân tố tích cực, hạn chế tác động tiêu cực, ngăn chặn và loại bỏ những ảnh hưởng xấu đến tư tưởng, ý chí quyết tâm của bộ đội và sức mạnh chiến đấu của quân đội. Thực hiện nghiêm sự lãnh đạo, chỉ đạo, hướng dẫn của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, Tổng cục Chính trị và các cơ quan chức năng, cấp ủy, cơ quan chính trị, chính ủy, chính trị viên, người chỉ huy các cấp phát huy tính năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đổi mới sáng tạo, dám đương đầu với khó khăn, thử thách và quyết liệt trong hành động vì nhiệm vụ chung của cơ quan, đơn vị. Tiến hành CTĐ, CTCT cần kết hợp chặt chẽ giữa công tác tư tưởng với công tác tổ chức, cán bộ và chính sách, giữa biện pháp giáo dục, thuyết phục với biện pháp hành chính, giữa huấn luyện chính trị và quân sự, chuyên môn kỹ thuật với chăm lo đời sống vật chất, tinh thần của bộ đội. Tăng cường giáo dục, rèn luyện đội ngũ cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ chủ trì về trách nhiệm nêu gương, phẩm chất đạo đức, lối sống, năng lực, phương pháp, tác phong công tác, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa; giữ nước từ khi nước chưa nguy.

Ba là, tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ chính trị vững mạnh, nâng cao năng lực chủ trì về chính trị của đội ngũ chính ủy, chính trị viên; xây dựng hệ thống cơ quan chính trị các cấp vững mạnh.

Xây dựng đội ngũ cán bộ chính trị vững mạnh, có số lượng đủ, chất lượng cao, cơ cấu hợp lý, làm nòng cốt thực hiện nhiệm vụ chính trị của đơn vị; thường xuyên quan tâm bồi dưỡng nâng cao trình độ, năng lực lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức quán triệt, thực hiện các nghị quyết, chỉ thị về CTĐ, CTCT cho đội ngũ chính ủy, chính trị viên, cán bộ chính trị các cấp. Nâng cao trình độ, năng lực chủ trì về chính trị của đội ngũ chính ủy, chính trị viên trong quân đội, bảo đảm đội ngũ cán bộ chính trị có kiến thức toàn diện, chuyên sâu, khả năng vận dụng tổng hợp các hình thức, phương pháp, phương tiện tiến hành CTĐ, CTCT theo cương vị, chức trách. Đây là nhân tố quyết định xây dựng quân đội vững mạnh về chính trị, góp phần nâng cao chất lượng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu, hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm vụ được giao. Bồi dưỡng nâng cao trình độ hiểu biết và kỹ năng vận dụng lý luận của Chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng về quân sự, quốc phòng, xây dựng quân đội, bảo vệ Tổ quốc; các kiến thức khoa học tự nhiên, khoa học xã hội và nhân văn, khoa học nghệ thuật quân sự, ngoại ngữ, tin học,... vào hoạt động CTĐ, CTCT. Mặt khác, cần tiếp tục quán triệt, thực hiện hiệu quả Nghị quyết số 51/NQ-TW của Bộ Chính trị (khóa IX), Nghị quyết số 513/NQ-ĐUQSTW của Đảng ủy Quân sự Trung ương (nay là Quân ủy Trung ương) về “Tiếp tục hoàn thiện cơ chế lãnh đạo của Đảng, thực hiện chế độ một người chỉ huy gắn với thực hiện chế độ chính ủy, chính trị viên trong QĐND Việt Nam”. Tăng cường đổi mới và nâng cao chất lượng giáo dục chính trị, phổ biến, giáo dục pháp luật, đặc biệt coi trọng giáo dục quan điểm của Đảng về nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa; giữ nước từ khi nước chưa nguy; xây dựng bản lĩnh chính trị vững vàng cho cán bộ, chiến sĩ; tiếp tục triển khai có hiệu quả hoạt động CTĐ, CTCT trong các nhiệm vụ, góp phần xây dựng quân đội vững mạnh toàn diện, có chất lượng tổng hợp, trình độ và khả năng sẵn sàng chiến đấu cao, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa, giữ nước từ khi nước chưa nguy.

Bốn là, tăng cường nghiên cứu tổng kết thực tiễn, phát triển lý luận, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác dự báo chiến lược, hoạt động đối ngoại quốc phòng, phát huy sức mạnh tổng hợp của các tổ chức, lực lượng, phương tiện bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa; giữ nước từ khi nước chưa nguy. 

Nâng cao nhận thức của các tổ chức, các lực lượng về nghiên cứu, phát triển lý luận bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa, giữ nước từ khi nước chưa nguy; công tác dự báo chiến lược, hoạt động đối ngoại quốc phòng, góp phần thống nhất nhận thức, tư tưởng, thúc đẩy hoạt động sáng tạo, tự giác của cán bộ, chiến sĩ thực hiện tốt chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về quân sự, quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc. Chú trọng nâng cao năng lực nghiên cứu, dự báo của đội ngũ cán bộ đối ngoại quốc phòng, kịp thời tham mưu cho Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, Đảng, Nhà nước về công tác đối ngoại quốc phòng, an ninh, bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

Cấp ủy, cán bộ chính trị, chính ủy, chính trị viên và người chỉ huy các cơ quan, đơn vị cần làm tốt hơn nữa việc phối hợp và phát huy vai trò của các ban, bộ, ngành Trung ương, cấp ủy, chính quyền địa phương và Nhân dân trong huy động, sử dụng các nguồn lực, phương tiện vật chất, kỹ thuật vào hoạt động CTĐ, CTCT. Cùng với đó, quan tâm, chăm lo bảo đảm tốt đời sống vật chất, tinh thần cho cán bộ, chiến sĩ và thực hiện tốt chính sách hậu phương quân đội; đẩy mạnh các phong trào thi đua hướng vào thực hiện tốt nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc. Tích cực, chủ động đổi mới, coi trọng công tác sơ kết, tổng kết, nghiên cứu lý luận về hoạt động CTĐ, CTCT, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng quân đội, bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa, giữ nước từ khi nước chưa nguy trong tình hình mới.

Trung tướng TRỊNH VĂN QUYẾT, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó chủ nhiệm Tổng cục Chính trị QĐND Việt Nam,  Phó trưởng Tiểu ban Quốc phòng-An ninh-Đối ngoại, Hội đồng Lý luận Trung ương

(1) Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập I, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, tr.156-157.