Kỳ 1: Like, chia sẻ không kiểm chứng

“Em thường xuyên truy cập mạng xã hội để nắm bắt thông tin, nhất là sự kiện liên quan đến địa bàn vùng sâu, vùng xa và nhiệm vụ của thanh niên. Khi xem xong thường bấm like theo cảm tính và nhiều lần chia sẻ bài viết đó lên trang cá nhân của mình. Trong đó, nhiều thông tin không đúng sự thật, đã vô tình truyền thông tin sai lệch, em rất hối hận…”, thanh niên Lương Mạnh Cường, bản Tặng Phăn, xã Na Ngoi, tỉnh Nghệ An chia sẻ.

Chỉ một cú chạm nhẹ trên màn hình điện thoại của Lương Mạnh Cường đã trở thành mắt xích giúp thông tin xấu độc lan đi. Đây không phải là câu chuyện cá biệt. Ở nhiều bản làng vùng cao, thói quen like, share “theo cảm tính” đang khá phổ biến, nhất là với những thanh niên mới tiếp cận smartphone, chưa được trang bị đầy đủ kỹ năng số. Trong bối cảnh toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta đang thực hiện nhiều chủ trương lớn, các thế lực thù địch càng gia tăng hoạt động chống phá trên mạng xã hội, biến những Like vô tình thành “đòn bẩy” để tung tin giả, gây hoang mang dư luận.

Cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ, với sự phát triển vượt bậc của trí tuệ nhân tạo (AI) và các nền tảng số. Không gian mạng trở thành phần tất yếu trong đời sống xã hội, mang đến kho tàng thông tin khổng lồ. Mạng xã hội, YouTube, Zalo… mở ra cơ hội lớn cho thanh niên tiếp cận tri thức, học tập, giao lưu, khởi nghiệp và sáng tạo nội dung. Thanh niên Lương Văn Hùng 19 tuổi, bản Na Cáng, xã Na Ngoi, cho biết: “Mỗi ngày tôi dùng điện thoại khoảng 5–6 tiếng. Lúc rảnh là tôi lên Facebook, Zalo, coi clip giải trí với đọc tin. Nhiều lúc cũng vào xem tin tức để biết tình hình ở xã, tỉnh mình, rồi thi thoảng đọc mấy bài viết về chính sách cho người vùng cao. Tôi luôn chọn những thông tin bổ ích để tìm đọc”.

Thực tế, mạng xã hội không chỉ là “cửa sổ” giúp thanh niên nhìn ra thế giới mà còn tạo cơ hội phát triển kinh tế số. Nhiều bạn trẻ tham gia kinh doanh online, trở thành nhà sáng tạo nội dung, tiếp thị liên kết… tạo thêm thu nhập, khẳng định bản thân. Các khóa học trực tuyến, chương trình hướng nghiệp, kỹ năng mềm trên nền tảng số cũng giúp thanh niên vùng sâu, vùng xa thu hẹp khoảng cách phát triển với thành thị. Song song với đó, những nguy cơ tiềm ẩn cũng ngày càng rõ rệt: tin giả, clip bạo lực, trò lừa đảo, nội dung độc hại… len lỏi khắp ngõ ngách không gian mạng, tác động trực tiếp đến nhận thức và hành vi của thanh niên.

Theo thống kê, tỷ lệ thanh niên sử dụng mạng xã hội chiếm gần 60% tổng số người dùng Internet. Nhiều em dành từ 5–7 tiếng mỗi ngày lướt mạng. Việc tiếp xúc dày đặc với luồng thông tin đa chiều, thiếu kiểm chứng dễ dẫn đến tâm lý hoang mang, thậm chí lệch lạc nhận thức. Đi cùng với lợi ích, không gian mạng cũng tiềm ẩn vô vàn rủi ro: tin giả, lừa đảo trực tuyến, nội dung bạo lực, độc hại. Theo báo cáo Của Bộ Công an chỉ trong 7 tháng (từ ngày 15/9/2024 đến 14/4/2025), Bộ Công an đã tổ chức rà soát, phối hợp ngăn chặn hơn 17.000 trang mạng, tài khoản mạng xã hội liên qua hành vi vi phạm pháp luật, trong đó nhiều tin giả, xấu độc.

Ở các bản làng vùng cao, điều kiện hạ tầng mạng chưa phát triển, thiết bị thông minh còn hạn chế, chi phí kết nối Internet cao so với thu nhập. Chính sự thiếu thốn đó lại khiến thanh niên dễ bị cuốn theo những nguồn tin “sẵn có” trên mạng xã hội, ít cơ hội đối chiếu, kiểm chứng. Thêm vào đó, nhiều nội dung số chưa phù hợp với văn hóa, ngôn ngữ vùng cao, làm cho thanh niên khó tiếp cận tri thức chính thống. Khoảng trống thông tin này trở thành “mảnh đất màu mỡ” để tin giả chen vào. Các thế lực thù địch triệt để lợi dụng khoảng trống ấy để gieo rắc luận điệu sai trái. Đặc biệt, mỗi khi Nhà nước triển khai chủ trương lớn, như tinh giản biên chế, sáp nhập đơn vị hành chính, chúng lập tức tung tin xuyên tạc, bóp méo sự thật, gây hoang mang trong Nhân dân. Nếu không có sự tỉnh táo và hiểu biết đầy đủ, nhiều người có thể bị cuốn vào vòng xoáy thông tin sai lệch mà không hay biết.

Đáng lo ngại, giới trẻ là đối tượng dễ bị tác động nhất. Thanh niên Kha Kiên Cường ở bản Na Khương, xã Na Loi, học sinh Trường Trung học phổ thông Kỳ Sơn kể: “Em thấy trên mạng có bài viết nói chính sách hỗ trợ của Nhà nước cho đồng bào vùng cao sẽ bị cắt giảm, lại còn kèm hình ảnh các đồng chí lãnh đạo nên em tin ngay. Em đã bấm chia sẻ với mong muốn bà con trong bản cùng biết. Sau đó, trưởng thôn gọi em lên giải thích đó là tin giả, ảnh cắt ghép, làm dân mình hoang mang, bàn tán xôn xao. Lúc ấy em mới nhận ra bản thân quá vội vàng, thiếu tìm hiểu, vô tình tiếp tay cho thông tin sai sự thật”.

Không dừng ở những tin bài vu vơ, các đối tượng xấu ngày càng dùng thủ đoạn tinh vi hơn: cắt ghép video, hình ảnh, tạo tài khoản giả mạo để phát tán nội dung chống phá. Chúng gắn mác “tin nóng”, “thông tin mật” hay dùng tiêu đề giật gân, gây sốc để câu kéo sự chú ý. Những bài viết, video thường đánh thẳng vào cảm xúc, gây tranh cãi để tạo hiệu ứng lan truyền cấp số nhân. Nhiều thanh niên do tò mò, thiếu cảnh giác đã like, thả tim, chia sẻ, vô tình tiếp tay cho kẻ xấu. Từ trang cá nhân, thông tin sai sự thật nhanh chóng lan đến gia đình, bạn bè, người thân, rồi cả cộng đồng.

Đồng chí Lương Đức Mạnh, Bí thư Đoàn xã Na Ngoi, cho biết: “Hiện nay thanh niên bị cuốn hút mạng xã hội và nhiều bạn chưa đủ bản lĩnh để làm chủ thông tin. Đây là mảnh đất màu mỡ để các thế lực thù địch chống phá bằng chiêu bài dân tộc, tôn giáo. Một bộ phận thanh niên vô tình like, chia sẻ, thả tim những bài viết, video sai sự thật, biến mình thành công cụ lan truyền thông tin xấu độc”.

Thực tế cho thấy, qua những lần like, share vô thức, thanh niên trở thành “cầu nối” truyền thông tin sai sự thật đến nhiều tầng lớp khác nhau. Khi tin giả được nhắc đi nhắc lại, lan truyền rộng rãi, nó dễ tạo hiệu ứng đám đông, khiến dư luận hoang mang, giảm niềm tin của người dân với chính quyền, vào Đảng. Không những thế, một số trường hợp còn bị lôi kéo, mua chuộc bằng lợi ích vật chất, lời hứa hẹn việc làm để tham gia chia sẻ thông tin xấu độc, bình luận tiêu cực. Nhiều bạn trẻ nhẹ dạ, thiếu hiểu biết đã bị lôi kéo vào các nhóm kín, diễn đàn chống phá trên mạng, nơi chúng tiếp tục gieo rắc tư tưởng sai trái, xuyên tạc tình hình đất nước, chia rẽ đoàn kết dân tộc, đoàn kết quân dân. Nếu thiếu tỉnh táo, không ít người sẽ bị cuốn vào vòng xoáy ấy mà không hay biết.

Có thể nói, sự phát triển nhanh chóng của mạng xã hội vừa là cơ hội vừa là thách thức lớn đối với thanh niên vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới. Khi kỹ năng số còn hạn chế, sự nhẹ dạ, cả tin có thể like, chia sẻ thành hành động tiếp tay cho kẻ xấu. Thực tế cho thấy, nếu không có biện pháp kịp thời, thanh thiếu niên vùng cao có thể phát tán thông tin xấu độc, làm giảm niềm tin của đồng bào vào Đảng, chính quyền, gây bất ổn xã hội. Chính vì vậy, để giáo dục, ngăn ngừa thanh niên like, chia sẻ thông tin sai lệnh, đấu tranh phản bác âm mưu thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch, bảo vệ Đảng, chính quyền, giữ vững an ninh chính trị chúng ta phải có biện pháp “Chặt cầu” truyền thông tin xấu độc./.

Bài, ảnh: MINH QUÂN – MINH THƯ

Kỳ 2: “Chặt cầu” truyền thông tin xấu độc