Trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng, trải qua nhiều chức vụ công tác, Đại tướng Nguyễn Chí Thanh luôn đem hết tinh thần trách nhiệm, nghị lực và trí tuệ cống hiến cho sự nghiệp cách mạng của Đảng, của nhân dân và Quân đội. Đóng góp to lớn của Đại tướng Nguyễn Chí Thanh thể hiện trên nhiều mặt, nhiều lĩnh vực, trong đó có những đóng góp xuất sắc về lý luận chính trị quân sự, nổi bật là:

1. Đại tướng Nguyễn Chí Thanh đặc biệt coi trọng và luôn khẳng định vị trí, vai trò tiên phong của lý luận chính trị quân sự đối với Quân đội nhân dân Việt Nam

Sinh ra và lớn lên tại vùng đất giàu truyền thống văn hóa, lịch sử, đồng chí Nguyễn Chí Thanh đã sớm bộc lộ tinh thần yêu nước, ý chí kiên cường, khả năng tiếp thu lý luận cách mạng của Chủ nghĩa Mác-Lênin. Tháng 7/1937, đồng chí được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương. Năm 1938, đồng chí được cử làm Bí thư Tỉnh ủy Thừa Thiên, rồi lần lượt giữ các chức vụ: Bí thư Xứ ủy Trung Kỳ, Bí thư Phân khu ủy Bình-Trị-Thiên, Bí thư Liên khu ủy Liên khu 4... Quá trình trau dồi, học tập gắn với thực tiễn lãnh đạo, chỉ đạo phong trào đấu tranh cách mạng đã hình thành ở đồng chí thế giới quan, phương pháp luận khoa học, cách mạng.

Tiếp thu Chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về con đường giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, đồng chí Nguyễn Chí Thanh nhận thức sâu sắc vị trí, vai trò của lý luận tiên phong đối với sự nghiệp cách mạng của giai cấp công nhân và nhân dân lao động dưới sự lãnh đạo của Đảng. Đồng chí nhiều lần nhấn mạnh giá trị to lớn, ý nghĩa thời đại của Chủ nghĩa Mác-Lênin, nhất là lý luận tiên phong, đường lối chính trị của giai cấp công nhân, khẳng định sự cần thiết phải làm cho lý luận tiên phong thâm nhập vào quần chúng, biến nó thành lực lượng vật chất trong đấu tranh cách mạng. Bởi vì lý luận và đường lối cách mạng tự nó đã chứa đựng một tiềm lực lớn lao, cung cấp không ngừng cho chiến tranh cách mạng những lực lượng vật chất cần thiết để đánh đổ lực lượng vật chất của đối phương”⁽¹⁾. Nguồn gốc lý luận cách mạng của Đảng là lý luận Mác-Lênin, đó là vũ khí để cải tạo xã hội bằng thực tiễn cách mạng, là cơ sở nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho mọi hoạt động của Đảng. Đồng chí khẳng định: “Nếu nói rằng sự lãnh đạo của Đảng ta là nhân tố bao trùm, quyết định sự thắng lợi của cách mạng thì cũng có thể nói thêm được rằng lý luận Mác-Lênin là nhân tố quyết định cho sự tồn tại, phát triển và tăng cường sự lãnh đạo của Đảng”⁽²⁾.

Thấu triệt sâu sắc quan điểm của Chủ nghĩa Mác-Lênin về đấu tranh giai cấp bằng vũ lực, đồng chí đã khẳng định sự cần thiết phải tổ chức ra Quân đội để thực hiện nhiệm vụ chính trị của giai cấp. Bởi vậy, dưới sự lãnh đạo trực tiếp và duy nhất của Đảng, “Quân đội phải luôn nhằm vào mục tiêu chính trị của Đảng để phấn đấu thực hiện. Ngoài mục tiêu đó ra, Quân đội không còn mục tiêu chính trị nào khác”⁽³⁾. Đồng chí Nguyễn Chí Thanh luôn nhắc nhở cán bộ các cấp phải quán triệt, thực hiện tốt quan điểm của Đảng và Bác Hồ: Quân sự phải tuyệt đối phục tùng chính trị, phải thấu triệt quan điểm “người trước, súng sau”, thực hành đến cùng nhiệm vụ chính trị của Đảng. Đó là cơ sở lý luận và là nguyên tắc cơ bản nhất trong việc xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của Quân đội ta. Lý luận về xây dựng và phát triển Quân đội là bộ phận quan trọng thuộc hệ thống lý luận cách mạng của Đảng. Đồng chí cho rằng lý luận cách mạng là ngọn đèn pha hướng dẫn Quân đội, là một nguyên nhân căn bản của sự lớn mạnh và chiến thắng của Quân đội. Nếu không có mục tiêu phấn đấu rõ ràng và đường lối chính trị chính xác để bảo đảm đạt tới mục tiêu đó, nếu không quán triệt đầy đủ cho Quân đội mục tiêu đó thì hành động của Quân đội sẽ và có thể mù quáng, khi tả, khi hữu. Nói cách khác, lý luận quyết định hành động của Quân đội, giúp cán bộ, chiến sĩ Quân đội hiểu được sự vật, nhìn thấy rõ bản chất và tác hại của chiến tranh, có thái độ đúng đắn khi nhận và hoàn thành nhiệm vụ được giao. 

Lý luận cách mạng có nhiều vấn đề cần phải đi sâu nghiên cứu một cách có hệ thống, song, theo đồng chí Nguyễn Chí Thanh, Quân đội cần tập trung vào vấn đề đấu tranh giai cấp, cách mạng vô sản và chuyên chính vô sản. Đó là “những vấn đề gốc của Chủ nghĩa Mác-Lênin vì tất cả đường lối, nhiệm vụ cách mạng của Đảng ta đều xuất phát từ những quan điểm lý luận cơ bản đó”⁽⁴⁾. Nắm vững Chủ nghĩa Mác-Lênin giúp cán bộ, chiến sĩ Quân đội thấu triệt đường lối cách mạng, đường lối quân sự của Đảng để tránh sai lầm, vi phạm kỷ luật Quân đội.

Nghiên cứu và vận dụng tư duy lý luận của Đại tướng Nguyễn Chí Thanh trong tình hình mới, chúng ta càng thấy rõ tầm quan trọng của lý luận chính trị quân sự. Những nhận định, đánh giá và quan điểm của Đại tướng Nguyễn Chí Thanh về lý luận chính trị quân sự không những vẫn còn nguyên giá trị mà còn được minh chứng bằng thực tiễn trong gần 80 năm xây dựng, chiến đấu, chiến thắng, phát triển Quân đội và qua các chặng đường lịch sử của cách mạng Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng.

Kế thừa và học tập phong cách tư duy lý luận của Đại tướng Nguyễn Chí Thanh, chúng ta cần tiếp tục quán triệt sâu sắc vị trí, vai trò lý luận cách mạng của Đảng, vận dụng và phát triển sáng tạo những giá trị cốt lõi được đúc kết từ Chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh vào hoạt động quân sự; chủ động, kiên quyết đấu tranh chống các quan điểm sai trái, luận điệu xuyên tạc nhằm hạ thấp vị trí, vai trò lý luận cách mạng của Đảng cũng như đánh tráo khái niệm, nội dung của lý luận Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, bảo vệ vững chắc trận địa chính trị, tư tưởng của Đảng trong Quân đội nhân dân (QĐND) Việt Nam. Bởi đó là cơ sở lý luận và thực tiễn để xác định mục tiêu, lý tưởng chiến đấu, phương châm hành động, giải pháp thực hiện nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

2. Đại tướng Nguyễn Chí Thanh góp phần xây dựng, bổ sung, phát triển lý luận chính trị quân sự của Quân đội Nhân dân Việt Nam

Đầu năm 1950, để Quân đội đủ khả năng thực hiện nhiệm vụ đẩy mạnh cuộc kháng chiến sang giai đoạn phản công và tiến công liên tục, đánh bại ý đồ xâm lược của thực dân Pháp, Ban Thường vụ Trung ương Đảng, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đề ra nhiều chủ trương nhằm xây dựng, phát triển Quân đội trên tất cả các phương diện, trong đó có lý luận, chính trị và tổ chức. Hiện thực hóa chủ trương đó, ngày 11/7/1950, Tổng cục Chính trị được thành lập theo Sắc lệnh số 121/SL về tổ chức Bộ Tổng Tư lệnh Quân đội quốc gia và dân quân Việt Nam, có nhiệm vụ giúp Tổng Tư lệnh chỉ đạo Quân đội về phương diện chính trị. Với đạo đức, trí tuệ và tài năng, đồng chí Nguyễn Chí Thanh, Ủy viên Trung ương Đảng được Đảng, Nhà nước và Quân đội tin tưởng giao trọng trách giữ chức Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Bộ Tổng Tư lệnh.

Đảm nhận cương vị người đứng đầu Tổng cục Chính trị, đồng chí đặc biệt quan tâm đến tình hình chính trị, tư tưởng của cán bộ, đảng viên, nhất là những hạn chế, bất cập và những khó khăn, thiếu sót của công tác chính trị, công tác xây dựng Đảng. Qua đó, đồng chí Nguyễn Chí Thanh đã có những chỉ đạo sâu sát, cụ thể trên tất cả các mặt công tác của cơ quan; đề xuất với Ban Thường vụ Trung ương Đảng, Tổng Quân ủy các chủ trương, biện pháp đẩy mạnh nghiên cứu, tổng kết thực tiễn, phát triển lý luận chính trị quân sự, xây dựng Quân đội về chính trị, tư tưởng và tổ chức; được cụ thể hóa trong các nghị quyết, chỉ thị, trở thành cơ sở lý luận của công tác chính trị, công tác xây dựng Đảng trong Quân đội, đáp ứng yêu cầu của cách mạng, phù hợp với thực tiễn của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp.

Bằng kinh nghiệm thực tiễn nhiều năm hoạt động cách mạng, đặc biệt là trong thời gian giữ các chức vụ Bí thư Đảng ở Bình-Trị-Thiên và Liên khu 4, đồng chí Nguyễn Chí Thanh khẳng định: “Lãnh đạo chính trị là một vấn đề căn bản trong cuộc đấu tranh cách mạng giữa ta và địch, làm gốc cho mọi vấn đề khác, cho tất cả các mặt khác, các ngành khác của mọi hoạt động quân sự”⁽⁵⁾. Đồng chí nhấn mạnh: Muốn lãnh đạo Quân đội về chính trị phải xây dựng vững chắc vị trí, vai trò của Đảng trong Quân đội. Vì vậy, vấn đề mấu chốt và trọng tâm của công tác chính trị là phải nâng cao nhận thức cho cán bộ, đảng viên và chiến sĩ trong toàn quân về vai trò lãnh đạo của Đảng đối với Quân đội. Đây là nhân tố quyết định sự tồn tại, trưởng thành của Quân đội, thể hiện nguyên lý cơ bản của Chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về chiến tranh giải phóng dân tộc và xây dựng quân đội kiểu mới của giai cấp vô sản. Theo đó, xây dựng Đảng là một nội dung quan trọng của lý luận xây dựng Quân đội về chính trị. Đồng chí nhấn mạnh, việc quan trọng nhất là làm cho các cán bộ lãnh đạo cũng như tất cả các đơn vị có một lý luận chính trị vững chắc của Chủ nghĩa Mác-Lênin. Đảng phải tăng cường giáo dục chủ nghĩa Mác-Lênin, bổ sung, phát triển lý luận về công tác Đảng, công tác chính trị (CTĐ, CTCT), nhất là công tác xây dựng chi bộ, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong Quân đội.

Cùng với công tác xây dựng Đảng, công tác chính trị cũng được đồng chí Nguyễn Chí Thanh và lãnh đạo, chỉ huy Tổng cục Chính trị quan tâm, chú trọng nhằm tập trung thống nhất sự lãnh đạo, chỉ đạo trên tất cả các mặt công tác. Công tác tổ chức có nhiệm vụ nghiên cứu, tham mưu, đề xuất nội dung, phương pháp thay thế chế độ chính ủy “tối hậu quyết định” bằng chế độ cấp ủy đảng; hướng dẫn tiến hành chấn chỉnh tổ chức biên chế trong toàn quân. Công tác tuyên huấn chú trọng củng cố vai trò của giáo dục chính trị, lý luận, tư tưởng; lãnh đạo giải quyết nhận thức thông qua phổ biến lý luận cách mạng của Đảng. Công tác địch vận xây dựng cơ sở lý luận để thống nhất nhận thức về đối tượng bạn-thù, bảo đảm thực hiện chính sách tù-hàng binh theo đúng đường lối, nguyên tắc của Đảng.

Là người nắm vững lý luận cách mạng của Đảng, đồng chí Nguyễn Chí Thanh chỉ đạo các cơ quan chuyên môn đẩy mạnh công tác nghiên cứu, biên soạn hệ thống tài liệu, thể hiện quan điểm, phương pháp lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng về công tác chính trị, hướng dẫn toàn quân tổ chức thực hiện thống nhất. Đồng chí Nguyễn Chí Thanh dành thời gian viết nhiều chuyên luận về chính trị quân sự nhằm bổ sung, làm sâu sắc quan điểm chỉ đạo của Tổng Quân ủy, của Ban Chấp hành Trung ương Đảng. Đặc biệt, đồng chí có nhiều bài phân tích về những mối liên hệ cơ bản giữa Quân đội với Đảng, Nhà nước và nhân dân, khẳng định mối liên hệ giữa Quân đội và Đảng là bản chất, có ý nghĩa quyết định các mối liên hệ khác; tiêu biểu như: QĐND và Mặt trận Dân tộc Thống nhất (tháng 3/1951), QĐND và Đảng Lao động Việt Nam (tháng 4/1951), Tranh thủ nhân dân (tháng 5-1951), QĐND và chính quyền nhân dân (tháng 9/1951)... thể hiện tư duy lãnh đạo, trình độ lý luận của người đứng đầu Tổng cục Chính trị QĐND Việt Nam, góp phần kịp thời cung cấp, bổ sung cho cán bộ, đảng viên những kiến thức cơ bản về lý luận xây dựng Quân đội cách mạng.

Với kinh nghiệm thực tế kết hợp trí tuệ tập thể, đồng chí Nguyễn Chí Thanh lãnh đạo Tổng cục Chính trị xây dựng các kế hoạch, tham mưu giúp Tổng Quân ủy-Bộ Tổng Tư lệnh chỉ đạo các đợt chỉnh huấn chính trị nhằm nâng cao trình độ giác ngộ giai cấp, lập trường, quan điểm của Chủ nghĩa Mác-Lênin, nhận rõ bạn-thù của bộ đội, củng cố các tổ chức đảng. Được sự nhất trí của Tổng Quân ủy, Tổng cục Chính trị thành lập Ban chỉ đạo chỉnh huấn chính trị do đồng chí Nguyễn Chí Thanh làm Trưởng ban, chịu trách nhiệm chỉ đạo, hướng dẫn các đơn vị trong toàn quân tiến hành chỉnh huấn chính trị. Nội dung, chương trình, phương pháp chỉnh huấn chính trị đã cụ thể hóa chủ trương, đường lối xây dựng Quân đội của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Tổng Quân ủy. Do vậy, công tác chính trị, tư tưởng, tổ chức trong Quân đội được nâng cao một bước, năng lực lãnh đạo của cấp ủy Đảng, chỉ huy các cấp, trình độ nhận thức, ý thức giác ngộ của cán bộ, chiến sĩ trong toàn quân được nâng lên, góp phần làm cho Quân đội ta thành một QĐND cách mạng, quyết chiến, quyết thắng. Các đợt chỉnh huấn chính trị đã để lại nhiều kinh nghiệm quý, là cơ sở thực tiễn để hoàn thiện lý luận chính trị quân sự trong những năm tiếp theo.

Tháng 7/1951, Trung ương Đảng quyết định thành lập Trường Chính trị trung cấp, giao cho đồng chí Nguyễn Chí Thanh làm Giám đốc. Vận dụng sáng tạo kinh nghiệm lãnh đạo, chỉ đạo hoạt động thực tiễn, đồng chí Nguyễn Chí Thanh đã có những đóng góp quan trọng, phát triển mới trong công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ chính trị của Quân đội. Đồng chí luôn chăm lo việc trang bị lý luận Chủ nghĩa Mác-Lênin cho đội ngũ giáo viên cũng như cán bộ, học viên về học tập; xây dựng chương trình, nội dung học tập, rèn luyện bám sát thực tế; đồng thời có nhiều đóng góp quan trọng trong đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên giảng dạy lý luận chính trị quân sự, mở các hệ đào tạo về lý luận, kịp thời giáo dục, củng cố lý luận cho cán bộ, đảng viên trong toàn quân.

Với tư duy lý luận chính trị quân sự sắc sảo, đồng chí Nguyễn Chí Thanh đã góp phần cùng Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Tổng Quân ủy đánh giá chính xác diễn tiến của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, thực trạng phát triển của Quân đội, xây dựng lý luận chính trị quân sự làm cơ sở để lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng Quân đội về chính trị, tư tưởng và cán bộ, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ của cách mạng trong giai đoạn phản công và tiến công địch liên tục. Hoạt động CTĐ, CTCT trong những năm kháng chiến chống thực dân Pháp là cơ sở, nền tảng để Đảng ta tiếp tục bổ sung, hoàn thiện, phát triển lý luận chính trị quân sự ở các giai đoạn sau.

Vận dụng tư duy lý luận chính trị quân sự của đồng chí Nguyễn Chí Thanh vào xây dựng Quân đội trong giai đoạn hiện nay, chúng ta cần tổ chức nghiên cứu và thực hiện có hiệu quả các chủ trương, nghị quyết của Đảng về xây dựng Quân đội tinh, gọn, mạnh, tiến lên hiện đại. Bất luận trong điều kiện, hoàn cảnh nào, Quân đội luôn kiên định Chủ nghĩa Mác-Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, lý luận cách mạng của Đảng, coi nhiệm vụ chính trị của Đảng là nhiệm vụ chính trị duy nhất của Quân đội; nếu tách rời lý luận cách mạng của Đảng, Quân đội ta sẽ mất phương hướng, phân rã về chính trị, tư tưởng và tổ chức, không đủ khả năng và sức mạnh để chiến đấu và chiến thắng kẻ thù.

3. Đại tướng Nguyễn Chí Thanh góp phần phát triển, vận dụng sáng tạo lý luận chính trị quân sự của Đảng và tư tưởng của Bác Hồ vào xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam

Trải qua 9 năm kháng chiến chống thực dân Pháp, dưới sự lãnh đạo của Đảng, CTĐ, CTCT trong Quân đội có nhiều chuyển biến tích cực. Cơ chế lãnh đạo của Đảng đối với Quân đội được hình thành và ngày càng hoàn thiện, đáp ứng đòi hỏi khách quan của cách mạng. Hệ thống tổ chức đảng và cơ quan chính trị các cấp trong toàn quân hoạt động có nền nếp, hiệu quả. Cơ sở lý luận và thực tiễn về lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức CTĐ, CTCT từng bước được xây dựng. Trên nền tảng vững chắc đó, Ban Chấp hành Trung ương Đảng tiếp tục tăng cường chỉ đạo xây dựng phát triển Quân đội trở thành “cột trụ chủ yếu nhất, chắc chắn nhất để bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ hòa bình”⁽⁶⁾ trong giai đoạn cách mạng mới.

Bước vào cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, trước âm mưu, thủ đoạn thâm độc của kẻ thù và yêu cầu nhiệm vụ cách mạng đặt ra đối với Đảng, Quân đội, đồng chí Nguyễn Chí Thanh đặc biệt nhấn mạnh vai trò của lý luận cách mạng đối với sự nghiệp xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của Quân đội. Đồng chí cho rằng, trong mọi hoàn cảnh phải hết sức chú trọng lý luận chính trị, đó là cách tốt nhất để nâng cao trình độ của Quân đội ta, có như vậy mới tạo ra một bước tiến có ý nghĩa quyết định đối với việc nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác, góp phần tăng cường sức mạnh của Quân đội về chính trị, tư tưởng, bảo đảm đủ khả năng thực hiện mọi nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó. Trên cơ sở đó, đồng chí Nguyễn Chí Thanh đề xuất và trực tiếp chỉ đạo công tác tổ chức, hướng dẫn, thực hiện các chương trình, kế hoạch CTĐ, CTCT trong toàn quân. Quan điểm và hoạt động lãnh đạo, chỉ đạo của đồng chí Nguyễn Chí Thanh đã góp phần củng cố, hoàn thiện và vận dụng sáng tạo lý luận của Chủ nghĩa Mác-Lênin vào xây dựng Quân đội ta trong những năm đầu của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.

Thấu triệt chủ trương, đường lối xây dựng Quân đội của Đảng, đồng chí Nguyễn Chí Thanh tiếp tục phát triển nhận thức về CTĐ, CTCT và khẳng định “công tác Đảng và công tác chính trị đã là linh hồn và mạch sống của Quân đội ta, làm cho Quân đội ta thực sự trở thành một đội quân của dân tộc, của giai cấp, một đội quân tất thắng”⁽⁷⁾. Đồng chí chỉ rõ: CTĐ, CTCT có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong xây dựng Quân đội tiến lên chính quy, hiện đại. Nhiệm vụ của CTĐ, CTCT là quán triệt sâu sắc sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp, toàn diện của Đảng đối với Quân đội, tập trung giáo dục Chủ nghĩa Mác-Lênin và đường lối, nhiệm vụ cách mạng của Đảng cho Quân đội, củng cố lập trường giai cấp công nhân, nâng cao giác ngộ xã hội chủ nghĩa, tăng cường củng cố đoàn kết, ý chí chiến đấu của Quân đội. Sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp, toàn diện của Đảng đối với Quân đội biểu hiện ở sự đề cao vai trò của đảng ủy và chi bộ, kiện toàn chế độ lãnh đạo của Đảng đối với Quân đội, giữ vững và tăng cường công tác chính trị.

Kế thừa và phát triển lý luận chính trị quân sự trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, đồng chí Nguyễn Chí Thanh cùng tập thể lãnh đạo Tổng cục Chính trị tham mưu, đề xuất, tổ chức biên soạn Điều lệ Công tác chính trị của QĐND Việt Nam (1958), trong đó quy định: Tính chất, nhiệm vụ, nội dung, tác dụng của công tác chính trị; thành tích, truyền thống và nhiệm vụ trước mắt của Quân đội; chế độ lãnh đạo của Đảng đối với Quân đội, hình thức tổ chức và hoạt động của Đảng trong Quân đội; hình thức tổ chức công tác chính trị, cơ quan công tác chính trị, được cụ thể hóa thành từng điều, phản ánh đầy đủ tổ chức và cơ chế hoạt động CTĐ, CTCT trong Quân đội. Điều lệ Công tác chính trị của QĐND Việt Nam có ý nghĩa quan trọng, có giá trị lý luận, thực tiễn sâu sắc, là kim chỉ nam định hướng CTĐ, CTCT trong toàn quân. Bên cạnh đó, đồng chí Nguyễn Chí Thanh còn chỉ đạo các hoạt động tổng kết CTĐ, CTCT để làm cơ sở khái quát thành những vấn đề lý luận, những vấn đề có tính nguyên tắc của CTĐ, CTCT, tiêu biểu như: Tích cực tiến hành và nắm chắc việc lãnh đạo tư tưởng trong Quân đội (tháng 5/1951); Tổng kết CTĐ, CTCT trong QĐND Việt Nam thời kỳ chống Pháp (tháng 11/1958); Những kinh nghiệm lớn của công tác chính trị trong 15 năm xây dựng Quân đội (tháng 12/1959)...

Cùng với sự chỉ đạo xây dựng, hoàn thiện và vận dụng sáng tạo lý luận chính trị quân sự, đồng chí Nguyễn Chí Thanh đặc biệt quan tâm đến công tác giáo dục lý luận, truyền bá Chủ nghĩa Mác-Lênin. Đồng chí khẳng định, “tác dụng quan trọng của việc học tập lý luận Mác-Lênin hiện nay là nhằm cho Đảng ta luôn luôn có đường lối chiến lược, sách lược đúng đắn, phù hợp với thực tiễn quy luật phát triển cách mạng ở nước ta, làm cho Đảng ta luôn luôn có tính nguyên tắc cao là nắm vững được nguyên lý phổ biến của Chủ nghĩa Mác-Lênin, đồng thời có tinh thần sáng tạo sinh động, tức đặt vấn đề và giải quyết vấn đề sát hợp với tình hình thực tiễn cách mạng của nước ta”⁽⁸⁾. Đồng chí yêu cầu cán bộ, đảng viên phải có thái độ nghiêm túc khi học tập và nghiên cứu lý luận Mác-Lênin. Đó là một biểu hiện của tính đảng, liên quan đến sinh mệnh của Đảng. Điểm nổi bật trong chỉ đạo việc học tập lý luận của đồng chí Nguyễn Chí Thanh là phương châm lý luận gắn liền với thực tế và luôn phê phán lối học tập lý luận xa rời thực tiễn.

Cuối năm 1964, thắng lợi của cách mạng miền Nam đã đẩy chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” của đế quốc Mỹ đứng trước bờ vực phá sản. Nhận định đây là thời điểm có giá trị tạo bước ngoặt, Ban Chấp hành Trung ương Đảng, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh quyết định cử Đại tướng Nguyễn Chí Thanh thay mặt Bộ Chính trị trực tiếp chỉ đạo cách mạng miền Nam trên cương vị Bí thư Trung ương Cục kiêm Chính ủy các lực lượng vũ trang giải phóng miền Nam. Với tư duy lý luận chính trị quân sự, tầm nhìn chiến lược sắc sảo và bề dày kinh nghiệm, đồng chí đã vận dụng đúng đắn, sáng tạo chủ trương, đường lối của Đảng, lý luận của Chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, khái quát thành tư tưởng, phương châm chỉ đạo chiến lược để có thể giành thắng lợi trong cuộc đối đầu với đế quốc Mỹ. Theo đồng chí, thắng lợi của quân và dân ta ở miền Nam là do đặt lý luận vào một địa vị rất cao, xứng đáng, và coi việc triệt để sử dụng sức mạnh động viên, tổ chức và chỉ đạo của lý luận đó là nghĩa vụ. Từ đó, đồng chí chỉ đạo: Kiên quyết tiến công, liên tục tiến công, cứ đánh Mỹ rồi tìm ra cách đánh Mỹ, buộc Mỹ phải đánh theo cách đánh của ta... Đó là những định hướng quan trọng để quân và dân miền Nam chủ động, liên tục tiến công, từng bước vượt qua khó khăn, trở ngại về tâm lý, tinh thần trước quân đội Mỹ.

Bằng sự mẫn cảm chính trị đặc biệt, đồng chí Nguyễn Chí Thanh nhanh chóng phát hiện những chuyển động trên chiến trường, đưa ra những đánh giá cụ thể, toàn diện và biện chứng, đúc kết thực tiễn thành những vấn đề kinh nghiệm, lý luận. Đồng chí cho rằng, “chúng ta đang sống trong thời đại mà thực tiễn của phong trào cách mạng đang dâng lên sôi nổi và rộng lớn hơn lúc nào hết, đồng thời, lý luận của Chủ nghĩa Mác-Lênin cũng tỏ ra sinh động và phát triển phong phú hơn lúc nào hết”⁽⁹⁾. Từ kinh nghiệm của các trận đánh phủ đầu quân Mỹ ở Núi Thành, Vạn Tường, Bàu Bàng, Đất Cuốc... Đại tướng Nguyễn Chí Thanh đã cùng quân và dân miền Nam tổng kết thực tiễn chiến đấu, khái quát thành những phương châm tác chiến: Bám thắt lưng địch mà đánh, 10 kinh nghiệm đánh Mỹ của Củ Chi, Vành đai diệt Mỹ... Những phương châm tác chiến này đã góp phần quan trọng để Quân ủy Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương Đảng hoạch định đường lối đánh thắng giặc Mỹ xâm lược. Những năm tháng hoạt động sôi nổi trên chiến trường miền Nam không những đánh dấu bước phát triển vượt bậc về tư duy lý luận, trình độ, năng lực lãnh đạo cách mạng của đồng chí mà còn góp phần quan trọng vào việc phát triển lý luận chính trị quân sự của Đảng.

Hiện nay, tình hình thế giới, khu vực tiếp tục diễn biến nhanh chóng, phức tạp, khó dự báo; các nước lớn tăng cường lôi kéo, tập hợp, mở rộng lực lượng cạnh tranh, đối đầu quyết liệt; xung đột quân sự và các vấn đề an ninh phi truyền thống tiềm ẩn nhiều nguy cơ đe dọa hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển. Đất nước sau gần 40 năm đổi mới đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử, nhưng vẫn đang đứng trước những khó khăn, thách thức. Các thế lực thù địch, phản động tiếp tục đẩy mạnh “diễn biến hòa bình”, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, thực hiện “phi chính trị hóa” Quân đội, “dân sự hóa quân sự”. Vì vậy, hơn lúc nào hết, chúng ta cần phải nhận thức sâu sắc hơn vị trí, vai trò của lý luận chính trị quân sự của Đảng; kế thừa, phát huy giá trị của Chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, lý luận chính trị quân sự của Đại tướng Nguyễn Chí Thanh trong giai đoạn mới, Quân đội cần phải luôn quán triệt sâu sắc, thực hiện nghiêm sự lãnh đạo của Đảng, giữ vững nguyên tắc, đoàn kết, thống nhất, tập trung vào nhiệm vụ trọng tâm, then chốt, khắc phục những hạn chế, yếu kém. Cán bộ, đảng viên phải không ngừng học tập, thường xuyên cập nhật thông tin, bổ sung, hoàn thiện và phát triển, nâng cao trình độ lý luận nhận thức. Đặc biệt, gắn lý luận với thực tiễn trong thực hiện nhiệm vụ. Thường xuyên cảnh giác, nắm chắc và dự báo đúng tình hình, nhất là những vấn đề phức tạp nảy sinh, kịp thời tham mưu với Đảng, Nhà nước những kế sách, đối sách phù hợp, xử lý đúng đắn các tình huống, kiên quyết không để đất nước bị động, bất ngờ; bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa; thực hiện tốt phương châm bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa, giữ nước từ khi nước chưa nguy.

Thân thế, cuộc đời và sự nghiệp cùng những cống hiến to lớn cho Đảng, Nhà nước, Quân đội và nhân dân đã khẳng định Đại tướng Nguyễn Chí Thanh là một vị tướng đức, tài trọn vẹn, trí dũng song toàn của Quân đội ta; một nhà lãnh đạo xuất sắc; người con ưu tú của dân tộc; người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Với bản lĩnh chính trị kiên cường, tư duy lý luận quân sự sắc sảo, Đại tướng Nguyễn Chí Thanh đã có nhiều đóng góp quan trọng trong xây dựng, bổ sung, phát triển lý luận chính trị quân sự của Đảng, góp phần xây dựng QĐND Việt Nam vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức, thực sự trở thành Quân đội của dân tộc, của giai cấp, trung thành tuyệt đối với sự nghiệp cách mạng vẻ vang của Đảng, Nhà nước và nhân dân. Tư duy lý luận chính trị quân sự của Đại tướng Nguyễn Chí Thanh là di sản quý giá, có giá trị lý luận và thực tiễn sâu sắc, cần được tiếp tục nghiên cứu, vận dụng sáng tạo trong sự nghiệp xây dựng Quân đội, củng cố quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ mới. Nhân kỷ niệm 110 năm Ngày sinh của Đại tướng Nguyễn Chí Thanh (1/1/1914 - 1/1/2024), cán bộ, đảng viên, chiến sĩ trong toàn quân tiếp tục đẩy mạnh học tập, rèn luyện, trau dồi đạo đức, bồi dưỡng lý luận cách mạng, luôn kiên định, vững vàng, sẵn sàng chiến đấu, hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì chủ nghĩa xã hội, nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng, giữ vững và phát huy phẩm chất Bộ đội Cụ Hồ thời kỳ mới, cùng toàn Đảng, toàn dân xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Đại tướng LƯƠNG CƯỜNG, Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Thường vụ Quân ủy Trung ương, Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Quân đội Nhân dân Việt Nam

Nguồn: Báo QĐND

(1) Đại tướng Nguyễn Chí Thanh: Tổng tập, tập 1, quyển 2, NXB Thời đại, Hà Nội, 2013, tr.552

(2) Đại tướng Nguyễn Chí Thanh: Tổng tập, tập 1, quyển 1, NXB Thời đại, Hà Nội, 2013, tr.56

(3) Đại tướng Nguyễn Chí Thanh: Tăng cường công tác Đảng, công tác chính trị trong Quân đội nhân dân Việt Nam, NXB Quân đội nhân dân, Hà Nội, 2013, tr.241

(4) Đại tướng Nguyễn Chí Thanh: Tăng cường công tác Đảng, công tác chính trị trong Quân đội nhân dân Việt Nam, sđd, tr. 319

(5) Đại tướng Nguyễn Chí Thanh: Tổng tập, tập 1, quyển 2, sđd, tr.39

(6) Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đảng, Toàn tập, tập 15, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2001, tr.306

(7) Đại tướng Nguyễn Chí Thanh: Tăng cường công tác Đảng, công tác chính trị trong Quân đội nhân dân Việt Nam, sđd, tr.238

(8) Đại tướng Nguyễn Chí Thanh: Tổng tập, tập 1, quyển 1, sđd, tr.56

(9) Đại tướng Nguyễn Chí Thanh: Tổng tập, tập 1, quyển 2, sđd, tr.32