Nâng cao nhận thức về chuyển đổi số cho cán bộ, chiến sĩ - giải pháp quan trọng góp phần xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện “mẫu mực, tiêu biểu”

Trước sự phát triển mạnh mẽ của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, nhất là trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, Internet quân sự vạn vật, mô phỏng - thực tại ảo, tác chiến điện tử, chiến tranh mạng…, chuyển đổi số trong quân sự trở thành yêu cầu tất yếu để nâng cao chất lượng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu và năng lực quản lý của đơn vị. Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV của Đảng xác định một trong những nhiệm vụ trọng tâm của giai đoạn tới là: “…lấy khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số làm động lực chính để nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả, giá trị gia tăng và sức cạnh tranh của nền kinh tế”. Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia xác định: “Phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đang là yếu tố quyết định phát triển của các quốc gia; là điều kiện tiên quyết, thời cơ tốt nhất để nước ta phát triển giàu mạnh, hùng cường trong kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc”. Đối với Quân đội, chuyển đổi số gắn chặt với nhiệm vụ xây dựng Quân đội nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại; một số quân chủng, binh chủng, lực lượng tiến thẳng lên hiện đại.

Trong những năm gần đây, Bộ Quốc phòng ban hành Nghị quyết số 3488-NQ/QUTW của Quân ủy Trung ương ngày 29/01/2025 về đột phá phát triển khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong Quân đội cùng nhiều chiến lược, chương trình, bộ tiêu chí đánh giá đơn vị số, cơ sở dữ liệu dùng chung toàn quân, trong đó khẳng định chuyển đổi số là xu thế tất yếu, là một trong những giải pháp quan trọng để nâng cao năng lực chỉ huy - tham mưu, huấn luyện, giáo dục - đào tạo và quản lý bộ đội; đồng thời đẩy mạnh xây dựng Chính phủ số, Quân đội số theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, nhất là yêu cầu phát triển mạnh mẽ khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong mọi lĩnh vực. Điều đó đòi hỏi đội ngũ cán bộ, chiến sĩ phải có nhận thức đúng, đầy đủ, thống nhất và hành động quyết liệt về chuyển đổi số, coi đây là động lực then chốt để nâng cao chất lượng huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu và xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện “Mẫu mực, tiêu biểu”.

Trong thực tiễn, nhiều cơ quan, đơn vị đã chủ động ứng dụng công nghệ số vào quản lý huấn luyện, điều hành tác chiến, bảo đảm hậu cần - kỹ thuật, giáo dục - đào tạo, công tác Đảng, công tác chính trị…; bước đầu hình thành môi trường làm việc số, mô hình lớp học số, kho học liệu số, hệ thống quản lý văn bản điện tử, điều hành trực tuyến, sổ sách - sổ tay huấn luyện điện tử. Một số học viện, nhà trường Quân đội tích cực triển khai mô phỏng 3D, mô phỏng chiến thuật, mô phỏng pháo - tăng - thiết giáp, bắn súng mô phỏng, mô phỏng lái xe, lớp học thông minh, bài giảng điện tử tương tác… giúp tiết kiệm chi phí, nâng cao hiệu quả huấn luyện.

Tuy nhiên, thực tiễn cũng cho thấy nhận thức của một bộ phận cán bộ, chiến sĩ về chuyển đổi số còn chưa đầy đủ. Có biểu hiện xem chuyển đổi số là nhiệm vụ của cơ quan chuyên trách; nhiều người chưa chủ động học tập, cập nhật kiến thức, ngại tiếp cận nội dung mới; kỹ năng số còn hạn chế, nhất là kỹ năng sử dụng phần mềm quản lý, hệ thống mô phỏng, học liệu điện tử, cơ sở dữ liệu số. Một số cán bộ còn nhầm lẫn giữa “tin học hóa” và “chuyển đổi số”, dẫn đến áp dụng công nghệ chưa đồng bộ, chưa phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ. Bên cạnh đó, công tác giáo dục định hướng về chuyển đổi số ở một số nơi chưa sâu, chưa thường xuyên; việc xây dựng tài nguyên số, học liệu số, kho dữ liệu quản lý chưa được quan tâm đúng mức; nền tảng an ninh mạng còn tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn.

Trong bối cảnh đó, nâng cao nhận thức về chuyển đổi số cho cán bộ, chiến sĩ là giải pháp có ý nghĩa chiến lược, bởi nhận thức đúng sẽ tạo động lực hành động đúng; từ đó xây dựng được đội ngũ quân nhân có tư duy số, văn hóa số, kỹ năng số - những yếu tố nền tảng để triển khai chuyển đổi số thành công.

Trước hết, cần tăng cường giáo dục, quán triệt làm sâu sắc hơn chủ trương, đường lối của Đảng về chuyển đổi số, đặc biệt là tinh thần của Nghị quyết Đại hội XIII, Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị; Nghị quyết số 3488-NQ/QUTW của Quân ủy Trung ương ngày 29/01/2025, các chiến lược chuyển đổi số quốc gia và chương trình chuyển đổi số Bộ Quốc phòng. Thông qua sinh hoạt chi bộ, sinh hoạt chính trị tư tưởng, Ngày pháp luật, Ngày Chính trị và văn hóa tinh thần… cần làm rõ bản chất chuyển đổi số; vai trò của dữ liệu, nền tảng số, công nghệ số; ý nghĩa của chuyển đổi số đối với từng vị trí công tác, từng chức trách, nhiệm vụ. Đồng thời, phải làm cho cán bộ, chiến sĩ hiểu rằng chuyển đổi số là chuyển đổi tư duy, thói quen, quy trình làm việc, chứ không chỉ là sử dụng máy tính hay thiết bị hiện đại.

Thứ hai, phải xây dựng đội ngũ cán bộ nòng cốt có tư duy số, có khả năng ứng dụng công nghệ hiện đại và tổ chức các hoạt động trên nền tảng số. Cán bộ chủ trì các cấp cần đi đầu trong học tập, tự bồi dưỡng công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo, hệ thống quản lý dữ liệu; biết sử dụng thành thạo các phần mềm chỉ huy - điều hành, phần mềm huấn luyện, cơ sở dữ liệu huấn luyện chiến sĩ mới, dữ liệu sẵn sàng chiến đấu, phần mềm quản lý văn kiện, đăng ký - thống kê. Đối với đội ngũ giảng viên và cán bộ huấn luyện, cần đẩy mạnh bồi dưỡng kỹ năng số, kỹ năng thiết kế bài giảng điện tử, năng lực vận dụng mô phỏng, lớp học thông minh, thực tế ảo tăng cường… phù hợp với xu hướng giáo dục quân sự thông minh.

Thứ ba, cần phát huy vai trò tự học, tự nghiên cứu của mỗi quân nhân theo đúng tinh thần Bác Hồ căn dặn: “Học để làm việc, làm người, làm cán bộ. Học để phụng sự Đoàn thể, giai cấp và nhân dân, Tổ quốc và nhân loại”. Trong môi trường số phát triển nhanh, nếu không tự học, quân nhân sẽ rất dễ bị tụt hậu, ảnh hưởng đến nhiệm vụ. Mỗi cán bộ, chiến sĩ cần chủ động rèn luyện kỹ năng sử dụng thiết bị thông minh quân sự, nền tảng số, kỹ năng phân tích - quản lý dữ liệu, kỹ năng bảo mật, an toàn thông tin; biết khai thác kho học liệu số, cơ sở dữ liệu chuyên ngành phục vụ công tác.

Thứ tư, cần đẩy mạnh mô phỏng hóa huấn luyện, số hóa quy trình điều hành, quản lý và cải tiến lề lối làm việc. Đây là yêu cầu cấp thiết để nâng cao chất lượng huấn luyện và tăng cường chính quy, kỷ luật. Các đơn vị cần từng bước thay thế quy trình giấy tờ thủ công bằng quy trình số; sử dụng hiệu quả hệ thống quản lý văn bản điện tử, hệ thống hồ sơ cán bộ điện tử, sổ tay chiến sĩ điện tử, nhật ký huấn luyện trực tuyến, cơ sở dữ liệu phục vụ sẵn sàng chiến đấu… Việc số hóa huấn luyện sẽ góp phần giảm thời gian, chi phí, tăng tính chính xác, minh bạch và phát huy nguyên tắc “một lần nhập - nhiều lần khai thác”.

Thứ năm, chuyển đổi số trong quân sự gắn chặt với yêu cầu bảo đảm an toàn thông tin, an ninh mạng. Trong môi trường số, dữ liệu trở thành tài nguyên chiến lược, nếu không được bảo vệ tốt sẽ gây hậu quả nghiêm trọng. Vì vậy, các đơn vị phải chú trọng giáo dục ý thức bảo mật thông tin; tuân thủ nghiêm điều lệnh, quy định về bảo vệ bí mật Nhà nước; thường xuyên rà soát, kiểm tra hệ thống mạng; phòng chống tấn công mạng, mã độc, lộ lọt thông tin. Mỗi quân nhân phải nêu cao trách nhiệm, tuyệt đối không sử dụng thiết bị cá nhân không đúng quy định, không truy cập nền tảng không an toàn, không chia sẻ thông tin quân sự lên mạng xã hội.

Có thể khẳng định, nâng cao nhận thức về chuyển đổi số cho cán bộ, chiến sĩ là yêu cầu có tính nền tảng, khâu “mở đường” cho việc triển khai đồng bộ, hiệu quả chuyển đổi số trong Quân đội. Khi mỗi quân nhân hiểu đúng – làm đúng, khi mỗi đơn vị tạo được môi trường học tập số, làm việc số, huấn luyện số, điều hành số, thì chuyển đổi số sẽ trở thành động lực quan trọng nâng cao chất lượng tổng hợp, xây dựng chính quy, rèn luyện kỷ luật và sức mạnh chiến đấu của đơn vị.

Trong giai đoạn hiện nay và những năm tiếp theo, tiếp tục nâng cao nhận thức về chuyển đổi số sẽ giữ vai trò then chốt trong việc xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện “Mẫu mực, tiêu biểu”. Đây không chỉ là nhiệm vụ trước mắt mà còn là nhiệm vụ lâu dài, vừa mang tính chiến đấu, vừa mang tính xây dựng; là sự hòa quyện giữa trí tuệ công nghệ hiện đại với phẩm chất Bộ đội Cụ Hồ; giữa tư duy đổi mới với bản lĩnh chính trị - quân sự vững vàng. Thực hiện tốt điều đó chính là thiết thực thực hiện lời Bác Hồ dạy và Nghị quyết của Đảng, đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội trong thời đại mới - thời đại của chuyển đổi số, chiến tranh công nghệ cao và bảo vệ Tổ quốc toàn diện trong không gian thực và không gian số.

Thiếu tá, ThS NGUYỄN HẢI LONG

Giảng viên Khoa Công tác Đảng, Công tác Chính tri, Học viện Lục quân

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Hồ Chí Minh, Hồ Chí Minh toàn tập, tập 11, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, tr.401.

2. Dự thảo Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII tại Đại hội XIV của Đảng.

3. Bộ Chính trị, Nghị quyết về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, số: 71-NQ/TW ngày 22/8/2025, Hà Nội, 2025.

4. Hồ Chí Minh, Hồ Chí Minh toàn tập, tập 6, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, tr.IX.