Bài 1: Đảng viên không lương - Thực tế và thử thách

Đảng viên không lương là những đảng viên không hưởng lương hưu, trợ cấp từ quỹ bảo hiểm xã hội; không hưởng lương, phụ cấp thường xuyên từ ngân sách Nhà nước hoặc từ cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị. Họ thường là bộ đội xuất ngũ, lao động tự do, nông dân, ngư dân, người buôn bán nhỏ hoặc công chức đã nghỉ công tác nhưng vẫn tham gia sinh hoạt chi bộ. Mặc dù không được hưởng đãi ngộ từ Nhà nước, nhưng họ là lực lượng đông đảo, gắn bó mật thiết với Nhân dân, hằng ngày đưa chủ trương của Đảng thấm sau vào đời sống. Thế nhưng, phía sau đó là không ít nỗi lo về sinh kế và cả những thử thách trong việc duy trì sinh hoạt Đảng

Thực tế

Ông Hạ Bá Lầu, Bí thư Chi bộ bản Quặc 2 (xã Na Ngoi, tỉnh Nghệ An) cho biết: Trong tổng số 12 đảng viên của chi bộ thì có tới 10 đồng chí là đảng viên không lương, không phụ cấp, gồm một quân nhân xuất ngũ và số còn lại là đảng viên phát triển từ các đoàn thể địa phương. Còn ông Hồ Văn Phần, Bí thư Chi bộ bản Khe Ngát (xã Nam Trạch, tỉnh Quảng Trị) thông tin: Tổng số Đảng viên của chi bộ là 15 đồng chí. Trong đó 3 đồng chí là bộ đội xuất ngũ, các đồng chí khác là đảng viên phát triển từ địa phương, tất cả đều không có lương, trong đó 7 đồng chí là bí thư chi bộ, trưởng bản, an ninh viên, thôn đội trưởng, cán bộ hội phụ nữ có phụ cấp chức vụ, số còn lại không có phụ cấp.

Thôn 5 Quỳnh Tân (xã Quỳnh Văn, tỉnh Nghệ An) là địa bàn bán sơn địa. Trong tổng số 30 đảng viên của chi bộ có 11 đồng chí là cán bộ hưu trí được hưởng lương từ Quỹ bảo hiểm xã hội; có 19 đồng chí thuộc diện không hưởng lương. Ngay cả ở khu vực đô thị, tỷ lệ này cũng chiếm khá đáng kể: Chi bộ khối Trung Đô 7 (phường Trường Vinh, tỉnh Nghệ An) hiện có 69 đảng viên thì 7 đồng chí là đảng viên không lương. Chi bộ Tổ dân phố 22 (phường Vỹ Dạ, thành phố Huế) có 14 đồng chí không lương trong tổng số 40 đảng viên của Chi bộ)…

Những con số trên cho thấy, trong cơ cấu đảng viên ở chi bộ trên địa bàn các tỉnh, thành phố thuộc Quân khu 4 và trên phạm vi cả nước hiện nay, đội ngũ đảng viên không lương chiếm tỷ lệ đáng kể. Thậm chí ở nhiều địa bàn đặc thù, đây còn là lực lượng chiếm tỉ lệ chủ yếu. Dù không có chế độ đãi ngộ từ Nhà nước, họ vẫn giữ vững vai trò tiên phong, gương mẫu, hằng ngày bám sát Nhân dân, âm thầm đưa nghị quyết của Đảng thấm sâu vào đời sống, góp phần quan trọng để chi bộ duy trì năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu.

Thử thách

Ở địa bàn vùng núi đặc biệt khó khăn, đồng chí Lữ Văn Dũng, Bí thư Chi bộ bản Xón (xã Quỳ Châu, tỉnh Nghệ An) thẳng thắn chia sẻ: do không có thu nhập ổn định, cuộc sống của đa số đảng viên không lương rất vất vả. Họ vừa lo công ăn việc làm để nuôi sống gia đình, vừa phải gánh vác trách nhiệm chính trị ở chi bộ, nên không ít người khó toàn tâm toàn ý cho nhiệm vụ. Còn ở vùng biển Quỳnh Mai (tỉnh Nghệ An), đồng chí Hồ Văn Khương, Bí thư chi bộ thôn Đại Đồng cũng cho biết: nhiều đảng viên đi làm ăn xa, thậm chí có người đi xuất khẩu lao động, dẫn tới việc tham gia sinh hoạt, đóng đảng phí gặp nhiều vướng mắc. Thực tế này buộc chi bộ phải xử lý theo Điều lệ Đảng. Theo Điều lệ Đảng, đảng viên không sinh hoạt, không đóng đảng phí trong ba tháng mà không có lý do chính đáng thì chi bộ xem xét, đề nghị xóa tên khỏi danh sách đảng viên. Đây là quy định chặt chẽ, nhưng cũng trở thành nguyên nhân trực tiếp dẫn đến tình trạng “chảy máu” đảng viên tại nhiều cơ sở.

Anh Hồ Văn Trung, đảng viên chi bộ thôn Đông Hồng (xã Quỳnh Tam, tỉnh Nghệ An) vì không có việc làm ổn định nên thường xuyên đi làm xa, dẫn đến ít có điều kiện tham gia sinh hoạt chi bộ. Hay như trường hợp chị Nguyễn Thị Cẩm Vân, đảng viên chi bộ khối Trung Đô 7 (phường Trường Vinh, tỉnh Nghệ An), dù tích cực tham gia phong trào, vận động gây quỹ nhưng do thu nhập bấp bênh, khả năng đóng góp cũng hạn chế. Đây là thực tế phổ biến ở nhiều chi bộ, khi đảng viên không lương khó duy trì sự đóng góp đều đặn cả về thời gian, công sức lẫn tài chính.

Đáng lo ngại hơn là tình trạng một bộ phận đảng viên trẻ đi xuất khẩu lao động không thực hiện đầy đủ thủ tục chuyển sinh hoạt đảng. Theo quy định hiện hành, việc này phải qua nhiều cấp với quy trình nhiều bước. Cộng với tâm lý sợ phiền hà khiến không ít người lựa chọn “ẩn mình”, “im lặng”. Những lao động đi theo đường tự túc, qua môi giới, thậm chí chưa hoàn toàn hợp pháp, lại càng lo ngại ảnh hưởng đến việc làm ăn. Khi ra nước ngoài, họ cũng gặp khó khăn khi không tìm thấy tổ chức đảng, hoặc nơi cư trú, nơi làm việc không có điều kiện thành lập chi bộ tạm thời.

Anh Hồ Hữu Anh ở thôn Đông Hồng, xã Quỳnh Tam, tỉnh Nghệ An là một quân nhân xuất ngũ, từng vinh dự được kết nạp Đảng trong quân đội. Sau khi trở về địa phương, anh làm thủ tục xuất khẩu lao động theo đường môi giới, do tâm lý e ngại và muốn “ẩn mình” nên anh không nộp hồ sơ chuyển sinh hoạt và bị xóa tên khỏi danh sách đảng viên dự bị. Nhắc lại, anh nuối tiếc: “Được vào Đảng là một vinh dự rất lớn. Nay vì mưu sinh, tôi bị xoá tên khỏi danh sách đảng viên, tôi rất day dứt”.

Sau quá trình sáp nhập, tinh gọn bộ máy theo chủ trương của Đảng và Nhà nước, số lượng đảng viên không lương tại cơ sở càng có xu hướng gia tăng. Nhiều cán bộ sau khi thôi chức vụ, không còn trong diện hưởng phụ cấp, đã trở thành đảng viên không lương nhưng vẫn tiếp tục sinh hoạt tại chi bộ. Anh Hồ Công Thế, trước đây giữ cương vị Phó Chỉ huy trưởng Ban Chỉ huy Quân sự xã Quỳnh Tam, sau khi sáp nhập, tinh gọn đầu mối, anh nghỉ việc và trở thành đảng viên không lương. Anh bộc bạch: “Tôi mong có những quy định trong Điều lệ Đảng phù hợp hơn, tạo điều kiện để đảng viên không lương vừa ổn định làm ăn, phát triển kinh tế gia đình, vừa có thể tham gia sinh hoạt đảng đầy đủ, thực hiện trọn trách nhiệm của một đảng viên”.

Hiện nay đã có quy định về thủ tục chuyển sinh hoạt, cơ chế miễn sinh hoạt và phương án bố trí sinh hoạt tạm thời cho đảng viên đi làm ở xa (Điều 7, Quy định 232-QĐ/TW, ngày 20/1/2025 của Ban Chấp hành Trung ương về thi hành Điều lệ Đảng); tuy nhiên thủ tục còn nhiều bước và thiếu các hình thức pháp lý cụ thể để bảo đảm quyền lợi lâu dài cho lao động hợp pháp ở nước ngoài. Do đó cần nghiên cứu các cơ chế linh hoạt bảo đảm cho đảng viên đi xuất khẩu lao động theo hợp đồng chính ngạch, nhằm tránh tình trạng “mất dấu” tổ chức Đảng.

Ở tầm rộng hơn, đây còn là vấn đề an sinh chính trị. Nếu đảng viên không lương nếu không được hỗ trợ kịp thời, sẽ ảnh hưởng đến chất lượng sinh hoạt chi bộ và niềm tin của Nhân dân với tổ chức Đảng. Bởi chính những đảng viên không lương, sống gắn bó mật thiết cùng Nhân dân, đang là “gốc rễ” duy trì sức sống của tổ chức Đảng ở cơ sở.

Bài, ảnh: NHÓM PHÓNG VIÊN