Đồng chí Nguyễn Đăng Ngô sinh ngày 10 tháng 4 năm 1956, là con đầu trong gia đình nông dân nghèo có 6 anh chị em ở Xóm 1, xã Đồng Lộc, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh. Nhà đồng chí Nguyễn Đăng Ngô chỉ cách Ngã ba Đồng Lộc chưa đầy 1km theo đường chim bay và cách cầu Tùng Các khoảng 50m. Từ nhỏ việc chạy bom, tránh đạn và vượt điểm lửa đến trường đã tôi luyện nên một Nguyễn Đăng Ngô gan dạ, kiên cường và có lòng căm thù giặc cao độ. Ngày 11 tháng 12 năm 1974, Nguyễn Đăng Ngô đã xung phong tòng quân trong đợt chi viện chuẩn bị cho công cuộc giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc.

       Đúng 18 tuổi, ông được khoác trên mình màu xanh áo lính, sau 3 tháng huấn luyện tân binh, Nguyễn Đăng Ngô cùng đồng đội được biên chế vào Tiểu đội 2, Trung đội 3, Đại đội 2, Tiểu đoàn 7, Trung đoàn 266, Sư đoàn 341 Quân khu 4. Đầu năm 1975, Sư đoàn được lệnh hành quân thần tốc vào chiến trường B2 - Đông Nam Bộ, với khẩu hiệu " đi sâu, đi lâu, đi đến ngày toàn thắng". Sau hơn 2 tháng hành quân, chiến đấu trên tuyến Đường 9, qua đất Lào, Tây Nguyên... vào cuối tháng 3, đầu tháng 4 năm 1975, Sư đoàn 341 tiến về Đông Nam Bộ. Tại đây, đoàn quân (lúc này thuộc Quân đoàn 4) đã thực hiện nhiều trận đánh thắng lợi, góp phần giải phóng Dầu Tiếng, bến Cát, Bàu bàng (Bình Dương)...

          Sau những thắng lợi giòn dã của quân ta, ngày 9 tháng 4 năm 1975, Sư đoàn 341 được Bộ chính trị lệnh mở đợt tấn công vào thị xã Xuân Lộc. Đây được xem là " yết hầu", "cánh cửa thép" của ngõ phía Đông của Sài Gòn, mất Xuân Lộc là mất Sài Gòn. Đánh giá đúng tầm quan trọng của cửa ngõ Xuân Lộc, trên cơ sở nhận định tình hình chiến trường, ngày 2 tháng 4 năm 1975, quán triệt tư tưởng chỉ đạo của Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương, Bộ Tư lệnh miền đã quyết định mở cuộc tiến công giải phóng Xuân Lộc. Lúc đó Sư đoàn 341 là đơn vị chủ lực được giao nhiệm vụ đánh mở màn vào trung tâm thị xã Xuân Lộc, với mục tiêu chiếm khu dinh Tỉnh trưởng Long Khánh. Đây cũng là trận mở đầu của Binh nhất Nguyễn Đăng Ngô khi mới hơn 4 tháng tuổi quân.

          Theo kế hoạch của Ban chỉ huy, đúng 5 giờ 40 phút ngày 9 tháng 4 năm 1975, quân ta nổ súng tiến công Xuân Lộc. Pháo từ các trận địa của ta nhả đạn hướng tới các mục tiêu của địch, bầu trời thị xã rung chuyển. Sau loạt pháo của tiểu đoàn, trung đoàn, sư đoàn nã cấp tập mục tiêu đầu cầu, Nguyễn Đăng Ngô xung phong lên trước của mở bắn tan 2 ổ đại liên địch, tiêu diệt 7 tên tại hướng chính cạnh trường Bồ Đề; 6 giờ 30 phút, leo theo ống nước lên tầng 2 ngôi nhà cạnh nhà thờ xóa sổ ụ hỏa lực của địch bằng lựu đạn, đây là lực lượng đã gây nhiều tổn thất cho quân ta; 9 giờ 30 phút, nhận thấy một số hộ dân tiểu thương nghèo ở gần chợ không kịp sơ tán, bị mắc kẹt giữa hai làn đạn, ông đã xung phong đưa 18 người vào rừng cao su an toàn, trong đó, ông phải cõng trên lưng một người đàn ông khuyết tật. Đến hơn 11 giờ trưa, ông lại lập nên một chiến công nữa khi đưa được 5 thương binh nặng ra khỏi trận địa ác liệt.

          Trong trận đầu tiên của Sư đoàn vượt cửa mở đánh chiếm dinh tỉnh trưởng Long Khánh ngày 9 tháng 4 năm 1975 hôm ấy, Nguyễn Đăng Ngô đã lập nên một kỳ tích, xứng danh anh hùng khi một mình cầm cự, giữ chân, đẩy lùi được cả một đại đội địch giúp cho đơn vị giảm bớt thương vong, củng cố đội hình chiến đấu.

          Phát huy tinh thần ngoan cường trước quân thù, từ ngày 11 tháng 4 đến giờ phút toàn tháng trưa ngày 30 tháng 4 năm 1975, trong nhiều trận đánh Nguyễn Đăng Ngô còn tiêu diệt thêm 13 tên địch. Chỉ 10 phút sau khi lá cờ cách mạng tung bay trên nóc Dinh Độc Lập, Nguyễn Đăng Ngô và đồng đội đã có mặt ở trước sân dinh với nhiều nhiệm vụ quản quân quan trọng sau đó.

          Chiến công của Binh nhì Nguyễn Đăng Ngô khi mới hơn 4 tháng tuổi quân làm nức lòng cán bộ, chiến sỹ toàn Sư đoàn. Với thành tích tiêu diệt được 59 tên địch, phá hủy 3 ổ đại liên, thu 6 súng các loại, bảo vệ 8 thương binh nặng, cứu 18 dân thường, mang ra khỏi trận địa 3 liệt sỹ, bị thương 2 lần không rời vị trí chiến đấu. Đặc biệt, trong đó có 17 giờ chiến đấu độc lập chủ động tấn công địch, đẩy lùi 7 đợt phản công, loại khỏi vòng chiến đấu một đại đội thuộc tiều đoàn 2 chiến đoàn 52 ngụy. Với chiến công này, Nguyễn Đăng Ngô đã được bầu là cá nhân điển hình và được các cấp từ đại đội đến sư đoàn chọn báo cáo tại các Đại hội thi đua quyết thắng của sư đoàn vào tháng 12 năm 1975. Ngoài ra, Ông còn được thưởng 2 Huân chương chiến công và Bằng khen của Trung đoàn. Là một trong những chiến sĩ vinh dự được đón nhận lẵng hoa của Chủ tịch nước Tôn Đức Thắng tại sân bay Tân Sơn Nhất.

          Ông Nguyễn Văn Thắng, nguyên trưởng ban Tuyên huấn Trung đoàn 266 lúc đó, sau này là Trưởng ban liên lạc Cựu chiến binh Sư đoàn 341 Quân khu 4 tại Hà Tĩnh kể: " Sau đại thắng Nguyễn Đăng Ngô và Pham Văn Lái là 2 điển hình cá nhân của Sư đoàn xứng đáng được phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVTND. Tuy nhiên, do chỉ tiêu mỗi Sư đoàn chỉ được chọn một cá nhân nên Phạm Văn Lái là người được chọn phong tặng đợt 1, còn Nguyễn Đăng Ngô chỉ được tặng danh hiệu " Chiến sĩ quyết thắng" và dự kiến sẽ được phong tặng vào đợt 2. Do sau đó (1977), Nguyễn Đăng Ngô được cử đi học trường sĩ quan Lục quân ở Sơn Tây, vết thương tái phát, không đảm bảo sức khỏe, ông phải xuất ngũ với mức thương binh 2/4 (sau này thăng hạng 1/4). Việc xét tặng danh hiệu cao quý cho Nguyễn Đăng Ngô đành lỗi hẹn.

          Do vết thương tái phát nặng nên ông rời quân ngũ trở về cuộc sống đời thường. Ngay khi trở về địa phương, ông được cấp ủy, chính quyền cử làm Bí thư đoàn xã 10 năm liền, sau đó với sự tín nhiệm của cán bộ, đảng viên, Ông được bầu làm Bí thư Chi bộ hai nhiệm kỳ. Dù ở cương vị nào, Ông luôn thể hiện phẩm chất cao đẹp của người lính, tìm mọi cách để hoạt động đoàn mang lại hiệu quả, cùng chi bộ có nhiều biện pháp lãnh đạo thôn, xóm chấp hành và thực hiện tốt chủ trương, đường lối của Đảng, Pháp luật của Nhà nước. Khi có chủ trương xây dựng nông thôn mới, ông luôn hăng hái, gương mẫu đi đầu, xây dựng vườn mẫu, khu dân cư kiểu mẫu. Thương binh 1/4 Nguyễn Đăng Ngô luôn là tấm gương sáng trong xây dựng nông thôn mới, sinh hoạt ở khu dân cư.

        Đại tá Nguyễn Tiến Thích, nguyên Chủ tịch Hội Cựu chiến binh, nguyên Chỉ huy trưởng Ban CHQS huyện Can Lộc cho biết: " Với riêng lịch sử Sư đoàn 341, mỗi cựu chiến binh, cán bộ, chiến sĩ từ trước đến nay luôn gọi anh là Anh hùng LLVT Nhân dân Nguyễn Đăng Ngô, anh ấy là một vị "Anh hùng trong lòng đồng đội ".

          Trong dòng cảm xúc tự hào và tri ân thế hệ đi trước, thế hệ trẻ chúng tôi hiểu rằng trong chiến tranh các anh đã gác lại tất cả những ước mơ riêng của mình, tình nguyện lên đường nhập ngũ và cầm súng chiến đấu ngoan cường, dũng cảm, hi sinh không tiếc máu xương để bảo vệ nền độc lập tự do của Tổ quốc. Noi theo gương các anh, chúng tôi nguyện nỗ lực phấn đấu, học tập, rèn luyện và cống hiến hết mình, góp phần xây dựng đất nước ngày càng phát triển, giàu đẹp và văn minh hơn.

Bài và ảnh: KIM KHÁNH

Bảo tàng Quân khu 4