Thực hiện nghĩa vụ quân sự chính là quá trình rèn luyện bản thân trong môi trường kỷ luật, giúp thanh niên trưởng thành hơn, sống có trách nhiệm hơn. Việc nhập ngũ không chỉ góp phần xây dựng lực lượng vũ trang vững mạnh, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền của đất nước, mà còn là niềm tự hào, là cơ hội để thanh niên thể hiện lòng yêu nước và khát vọng cống hiến cho quê hương.

Hiện nay, một số quan điểm cho rằng “...huấn luyện quân nhân tại ngũ cũng giống như giảng dạy môn giáo dục giáo dục quốc phòng, an ninh cho học sinh, sinh viên. Vì vậy, chỉ cần nâng cao chất lượng và thời lượng giáo dục quốc phòng, an ninh là có thể đáp ứng như mục đích, yêu cầu huấn luyện cho quân nhân tại ngũ....”. Tuy nhiên, có thể khẳng định rằng mục đích, ý nghĩa, nội dung, yêu cầu huấn luyện hạ sĩ quan, binh sĩ thực hiện nghĩa vụ quân sự hoàn toàn khác so với việc giảng dạy môn giáo dục giáo dục quốc phòng và an ninh cho học sinh, sinh viên.

Thực tiễn cho thấy, huấn luyện hạ sĩ quan, binh sĩ thực hiện nghĩa vụ quân sự rất khác so với giảng dạy môn giáo dục quốc phòng và an ninh tại các nhà trường cho học sinh, sinh viên.

Việc giảng dạy môn giáo dục giáo dục quốc phòng và an ninh tại các nhà trường nhằm làm cho người học có kiến thức cơ bản về quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về quốc phòng và an ninh; xây dựng nền quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân, xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân, xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân; bổ sung kiến thức về phòng thủ dân sự và kỹ năng quân sự; sẵn sàng thực hiện nghĩa vụ quân sự bảo vệ Tổ quốc. Như vậy, đây là một môn học trong các nhà trường với thời lượng và nội dung không nhiều, chủ yếu mang tính giáo dục định hướng.

Huấn luyện hạ sĩ quan, binh sĩ tại ngũ là quá trình giáo dục, rèn luyện toàn diện, giúp hình thành người chiến sĩ có phẩm chất, bản lĩnh, năng lực, sẵn sàng chiến đấu và chiến đấu thắng lợi trong mọi tình huống. Huấn luyện nhiều nội dung, khoa mục với yêu cầu cao, đòi hỏi phải chặt chẽ, đồng bộ, chuyên sâu, sát với đối tượng và nhiệm vụ chiến đấu. Để đáp ứng yêu cầu đó, các đơn vị quân đội phải tổ chức huấn luyện cơ động, dã ngoại dài ngày, huấn luyện đêm, huấn luyện cường độ cao, huấn luyện theo nhiệm vụ, tình huống, tổ chức diễn tập ở các cấp, nhất là diễn tập chiến thuật vòng tổng hợp, diễn tập có bắn đạn thật, diễn tập tác chiến hiệp đồng quân chủng, binh chủng, diễn tập khu vực phòng thủ.... Quá trình huấn luyện đồng thời cũng là quá trình thực tiễn thực hiện nhiệm vụ của người quân nhân, đảm nhiệm trực ban, trực chiến, tuần tra canh gác, sẵn sàng chiến đấu và chiến đấu thắng lợi, tham gia phòng chống thiên tai, cứu hộ cứu nạn, phòng chống dịch bệnh,...

Như vậy, từ mục đích, ý nghĩa khác nhau, do đó nội dung và yêu cầu của giáo dục quốc phòng an ninh tại các nhà trường cũng khác so với huấn luyện cho quân nhân thực hiện nghĩa vụ quân sự.

Một số ý kiến đề xuất nên tổ chức lại môn giáo dục quốc phòng và an ninh để khi tốt nghiệp, sinh viên cao đẳng, đại học không phải thực hiện nghĩa vụ quân sự nữa. Từ thực tiễn yêu cầu xây dựng Quân đội và nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc cho thấy, đề xuất này chưa phù hợp với điều kiện thực tiễn của đất nước ta hiện nay vì các lý do sau: Môn giáo dục quốc phòng và an ninh trong nhà trường chủ yếu trang bị kiến thức, còn thực hiện nghĩa vụ quân sự là quá trình trực tiếp huấn luyện, rèn luyện và thực hiện các nhiệm vụ quân sự, quốc phòng trong Quân đội. Đây là hai hình thức giáo dục - huấn luyện hoàn toàn khác nhau, không thể thay thế cho nhau. Việc tổ chức lại môn học giáo dục quốc phòng và an ninh tại các nhà trường thành khóa huấn luyện về quân sự cho sinh viên, tương tự như huấn luyện nghĩa vụ quân sự là không phù hợp.

Bởi vì, thời hạn phục vụ tại ngũ trong thời bình của hạ sĩ quan, binh sĩ là 24 tháng, nội dung và yêu cầu đạt được của huấn luyện là rất cao. Để môn học giáo dục quốc phòng và an ninh tại các nhà trường đạt được chất lượng tương đương như huấn luyện nghĩa vụ quân sự đòi hỏi các trung tâm giáo dục quốc phòng và an ninh trong cả nước phải được đầu tư về con người, cơ sở vật chất, doanh trại, thao trường bãi tập, vũ khí trang bị rất lớn, nội dung chương trình học kéo dài, không phù hợp với tổng thể tổ chức và hoạt động của hệ thống giáo dục quốc dân.

Học sinh, sinh viên trong thời gian học tập môn giáo dục quốc phòng và an ninh tại các nhà trường không thể tham gia và hoàn thành các nhiệm vụ của hạ sĩ quan binh sĩ tại ngũ như: Chiến đấu, phục vụ chiến đấu, tuần tra, canh gác, phòng chống thiên tai, tìm kiếm cứu nạn, khắc phục hậu quả bom mìn vật liệu nổ còn sót sau chiến tranh... những nhiệm vụ mà người chiến sĩ sẵn sàng hy sinh để hoàn thành.

Việc miễn thực hiện nghĩa vụ quân sự cho sinh viên cao đẳng, đại học sau khi học môn giáo dục quốc phòng và an ninh sẽ làm mất đi ý nghĩa thực tiễn, trực tiếp của công tác huấn luyện chiến đấu; làm mất đi nguồn nhân lực có trình độ văn hóa cao nhập ngũ xây dựng Quân đội; làm suy giảm chất lượng nguồn quân nhân dự bị - điều rất quan trọng trong xây dựng nền quốc phòng toàn dân.

Trong bối cảnh hiện nay, tình hình thế giới và khu vực diễn biến nhanh chóng, phức tạp và khó lường; yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ sự ổn định và phát triển của đất nước đặt ra cho thanh niên cần nhận thức rõ về trách nhiệm, nghĩa vụ thiêng liêng mà mỗi công dân cần thực hiện. Huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu và chiến đấu thắng lợi, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao của quân nhân trong Quân đội nhân dân Việt Nam là một phần không thể thiếu, góp phần quan trọng xây dựng và bảo vệ nền hòa bình, ổn định của đất nước trong giai đoạn cách mạng mới.

NGÔ ANH TÚ