Không thuộc diện thực hiện quy định nhưng… vẫn lo!

Từ đầu tháng 6, tại nhiều địa phương trên cả nước như: Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Quảng Ninh, Lạng Sơn…, hiện tượng hàng loạt hộ kinh doanh tạm ngừng hoạt động, đóng cửa hoặc ngừng bán hàng trực tiếp đã gây ra không ít lo ngại.

Trên mạng xã hội, nhiều người chia sẻ hình ảnh các sạp hàng đóng cửa, biển hiệu treo bảng “nghỉ bán”, “cho thuê mặt bằng” rải rác ở các tuyến phố vốn nhộn nhịp kinh doanh. Điều đáng nói, tình trạng này diễn ra đúng vào thời điểm cơ quan thuế triển khai thực quy định tại Nghị định số 70/2025/NĐ-CP của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 123/2020/NĐ-CP về hóa đơn, chứng từ bắt đầu có hiệu lực từ ngày 1/6/2025. Và thế là mọi ánh mắt đều đổ dồn về phía ngành thuế khi không ít ý kiến quy chụp cho rằng chính chính sách thuế mới là nguyên nhân khiến nhiều hộ kinh doanh e ngại và chọn cách “rút lui”.

Tuy nhiên, khảo sát thực tế tại một số địa bàn cho thấy, hiện tượng hộ kinh doanh ngừng hoạt động có nhiều nguyên nhân, trong đó nguyên nhân chủ yếu lại không đến từ quy định bắt buộc áp dụng khởi tạo hóa đơn điện tử từ máy tính tiền.

Mặt khác, theo quy định tại Nghị định số 70/2025/NĐ-CP, từ ngày 1/6/2025, chỉ các “hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh nộp thuế theo phương pháp khoán, có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên, hoạt động trong các lĩnh vực bán lẻ hàng hóa, ăn uống, nhà hàng, khách sạn, siêu thị, vận tải hành khách, giải trí… và bán trực tiếp đến người tiêu dùng mới bắt buộc triển khai hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền”. Đây là một phần trong chiến lược chuyển đổi số ngành thuế nhằm hướng tới mục tiêu minh bạch hóa hoạt động thương mại, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và chống thất thu thuế.

Do thiếu thông tin, tiếp cận với những thông tin đồn đoán thiếu chính xác và tâm lý e ngại thay đổi, nhiều hộ kinh doanh nhỏ lẻ, thậm chí không thuộc diện bắt buộc thực hiện quy định này lại lo lắng rằng mọi hộ kinh doanh đều phải đầu tư thiết bị mới, thay đổi quy trình và bị giám sát chặt chẽ. Điều này khiến không ít người chọn cách tạm dừng hoạt động để… “né” việc thực thi chính sách.

Tại Thành phố Hồ Chí Minh, theo số liệu từ Chi cục Thuế khu vực II, trong tháng 5/2025 thời điểm trước khi Nghị định số 70/2025/NĐ-CP có hiệu lực đã có 3.763 hộ kinh doanh ngừng hoạt động hoặc đóng cửa. Nhưng trong số này, chỉ có 440 hộ (chiếm 3,18%) thuộc diện doanh thu hơn 1 tỷ đồng/năm và bắt buộc sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, tương ứng số thuế khoảng 1,4 tỷ đồng.

Tính trên toàn quốc, dữ liệu thống kê của Cục Thuế cho thấy hiện chỉ có khoảng 37.576 hộ kinh doanh thuộc diện bắt buộc áp dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, tương đương chưa đến 1% trong tổng số hơn 3,6 triệu hộ kinh doanh trên cả nước.

Điều này cho thấy phần lớn các hộ nghỉ kinh doanh không thuộc diện điều chỉnh theo Nghị định số 70/2025/NĐ-CP.

Tâm lý lo ngại, hiểu sai chính sách là nguyên nhân chính

Chia sẻ về hiện tượng bất thường nêu trên, Phó Cục trưởng Cục Thuế Mai Sơn cho biết, việc triển khai quy định khởi tạo hóa đơn điện tử từ máy tính tiền là một bước tiến trong hiện đại hóa quản lý thuế và không ảnh hưởng đến quyền lợi chính đáng của hộ kinh doanh. Thực tế, ngành thuế đã đưa vào chương trình khuyến khích thực hiện từ năm 2022.

“Chúng tôi xin khẳng định rằng cơ quan thuế không có bất kỳ văn bản nào quy định mọi hộ kinh doanh đều phải sử dụng máy tính tiền hay áp dụng hóa đơn điện tử. Việc triển khai quy định tại Nghị định số 70/2025/NĐ-CP từ ngày 1/6/2025, thực tế chỉ áp dụng với hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên, hoạt động trong các lĩnh vực bán hàng trực tiếp tới người tiêu dùng và đang nộp thuế theo phương pháp khoán. Đây là những hộ kinh doanh ổn định, có địa điểm cố định, không phải những người “buôn gánh bán bưng” hay cá thể kinh doanh nhỏ lẻ tự phát”, lãnh đạo Cục Thuế nhấn mạnh.

Đặc biệt, về nguyên tắc tính thuế, Phó Cục trưởng Mai Sơn giải thích: Mức thuế được xác định dựa trên tờ khai doanh thu của hộ kinh doanh hằng năm, kết hợp với dữ liệu quản lý của cơ quan thuế và đánh giá thực tế. Trong quá trình kinh doanh, nếu doanh thu có biến động từ 50% trở lên, hộ có quyền đề nghị điều chỉnh tăng hoặc giảm và chỉ tính từ thời điểm biến động trở đi. “Nếu doanh thu tiếp tục giảm thêm, hộ kinh doanh lại tiếp tục được đề nghị điều chỉnh xuống. Đó là quy định pháp quy được chế định rõ ràng trong các văn bản pháp luật ngành thuế. Chính vì vậy, không có câu chuyện nào gọi là truy thu hay tận thu ở đây cả”, đồng chí Mai Sơn khẳng định.

Cũng theo Phó Cục trưởng Mai Sơn, một số hộ kinh doanh từng kê khai doanh thu ở mức thấp để tính thuế khoán, nhưng khi chuyển sang sử dụng máy tính tiền và ghi nhận doanh thu thực tế, con số có thể cao gấp nhiều lần. Điều này khiến một số hộ lo ngại việc “lộ” doanh thu thật nên tạm dừng hoạt động. “Chúng tôi không phán xét về động cơ nghỉ kinh doanh của người dân. Việc nghỉ kinh doanh, thậm chí giải thể là bình thường, nguyên nhân có thể do thị trường, chi phí, hoặc do tâm lý. Nhưng nếu nói nguyên nhân chính là do hóa đơn điện tử thì chưa chính xác, thiếu khách quan” đồng chí Mai Sơn nói rõ.

Lãnh đạo Cục Thuế nhấn mạnh, hóa đơn điện tử không phải là “rào cản” kinh doanh, mà là công cụ để minh bạch hóa thị trường, giúp người dân cạnh tranh công bằng hơn. Nếu 10 người kinh doanh cạnh nhau, mà chỉ có 3 người làm đúng quy định, còn 7 người kia không tuân thủ thì sự cạnh tranh là không công bằng. Khi mọi người cùng tuân thủ, cùng minh bạch, thì thị trường sẽ lành mạnh, xã hội được hưởng lợi.

Nguồn: NHÂN DÂN ĐIỆN TỬ