Nghị quyết 46-NQ/TW của Bộ Chính trị (Khóa IX) về công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân trong tình hình mới xác định: “Kết hợp quân y và dân y trong bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân và lực lượng vũ trang, nhất là ở các vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo,...; chủ động phòng, chống, giảm nhẹ và khắc phục hậu quả các tình huống khẩn cấp như dịch bệnh, thảm họa, thiên tai... Đưa chương trình kết hợp quân, dân y thành một nội dung của chương trình mục tiêu y tế quốc gia”. Thực hiện Nghị quyết của Bộ Chính trị, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị 25/2004/CT-TTg về “Tăng cường công tác kết hợp quân dân y chăm sóc, bảo vệ sức khỏe nhân dân và bộ đội trong tình hình mới”; Bộ Y tế và Bộ Quốc phòng ban hành Thông tư liên tịch 08/2005/TTLT - BYT-BQP, hướng dẫn triển khai thống nhất hệ thống các cơ sở khám chữa bệnh quân  dân y toàn quốc, với mục tiêu: “Kết hợp quân dân y xây dựng nền quốc phòng toàn dân và phục vụ sức khỏe nhân dân”; trong đó, lấy việc chăm sóc, bảo vệ sức khỏe nhân dân và LLVT ở vùng trọng điểm Quốc phòng - An ninh, vùng sâu, vùng xa, vùng kinh tế chậm phát triển, biên giới, biển, đảo làm nhiệm vụ trọng tâm. 

Quân khu 4 là địa bàn chiến lược trọng yếu. Các tỉnh trên địa bàn Quân khu đều giáp biển và có chung đường biên giới với nước bạn Lào; là nơi thường xuyên xảy ra thiên tai, bão lụt, dễ bị ngập úng, chia cắt dài ngày, dẫn tới ô nhiễm môi trường, dịch bệnh… Ở vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới, dân tộc thiểu số… đời sống nhân dân còn nhiều khó khăn. Vì vậy, việc  bảo vệ, chăm sóc, nâng cao sức khỏe cho LLVT và nhân dân có ý nghĩa hết sức quan trọng, góp phần thực hiện tốt an sinh, xã hội, thúc đẩy kinh tế địa phương phát triển; xây dựng, củng cố thế trận lòng dân vững chắc.

Nhận thức rõ điều đó, Đảng ủy – Bộ Tư lệnh Quân khu thường xuyên quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện tốt việc kết hợp quân dân y trong chăm sóc sức khỏe cho nhân dân và LLVT; trên cơ sở đó không ngừng nâng cao tiềm lực y tế - quân sự trong tác chiến phòng thủ Quân khu. 

Trong đó, nổi bật là, các đơn vị LLVT, các cấp, các ngành trên địa bàn Quân khu thường xuyên phối hợp xây dựng và phát huy  sức mạnh tổng hợp của các mô hình quân dân y trong củng cố y tế cơ sở ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, biển, đảo, tạo mạng lưới khám, chữa bệnh và phòng, chống dịch bệnh rộng khắp. Bệnh xá quân dân y, Trạm y tế  quân dân y của các Đoàn Kinh tế - Quốc phòng, trên các đảo, của Bộ đội Biên phòng các tỉnh... phối hợp cùng với y tế địa phương thực hiện tốt việc khám, chữa bệnh, chăm sóc, bảo vệ sức khỏe cho bộ đội, nhân dân và nhân dân các tỉnh nước bạn Lào có chung đường biên giới. Tích cực tham gia các chương trình y tế quốc gia; tuyên truyền, vận động nhân dân xây dựng nếp sống vệ sinh khoa học, bài trừ hủ tục, tuyên truyền phòng, chống dịch bệnh, dân số - kế hoạch hóa gia đình... 

Công tác kết hợp quân dân y của Quân khu đã đáp ứng kịp thời cho các tình huống đột xuất về phòng, chống dịch bệnh; tham gia khắc phục hậu quả - thiên tai, thảm họa. Những năm qua, do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, sự cố môi trường biển, nhiều dịch bệnh mới, nguy hiểm xuất hiện... Để chủ động ứng phó, Quân khu đã chỉ đạo thành lập các lượng quân y dã chiến ở những khu vực trọng điểm, có nhiều nguy cơ bùng phát dịch để sẵn sàng thu dung, điều trị cho LLVT và nhân dân.  Khi xảy ra bão lũ, thiên tai, thảm họa, Quân khu kịp thời điều động lực lượng quân y phối hợp với y tế các địa phương cấp cứu, điều trị và làm vệ sinh môi trường, giúp nhân dân sớm ổn định cuộc sống. Tiêu biểu như khắc phục hậu quả các đợt lũ lớn năm 1999, 2011, 2014, 2016 … trên địa bàn các tỉnh Quân khu... 

Cùng với đó, các loại hình bệnh viện dã chiến dự bị động viên, đội điều trị dự bị động viên, của các tỉnh, thành phố, bệnh viện truyền nhiễm dã chiến các khu vực… trên địa bàn Quân khu thường xuyên được tạo nguồn, động viên, tập trung huấn luyện, thực sự là các đơn vị điểm của ngành, làm cơ sở để ngành Quân y Quân khu rút kinh nghiệm; phối hợp với Sở Y tế các tỉnh tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương tổ chức xây dựng và triển khai thực hiện tốt nhiệm vụ động viên huấn luyện, diễn tập.

Thời gian tới, dự báo tình hình thời tiết, thiên tai, bão lụt, các tình huống sự cố về môi trường… sẽ diễn biến phức tạp, khó lường.  Vì thế, để phát huy hiệu quả của công tác quân dân y kết hợp trong chăm sóc, bảo vệ sức khỏe cho LLVT và nhân dân, đồng thời góp phần xây dựng tiềm lực y tế - quốc phòng trong tác chiến phòng thủ - Quân khu, trước hết cần kiện toàn, xây dựng hệ thống Ban Quân dân y các cấp. Thực tế, hệ thống Ban Quân dân y trên địa bàn Quân khu mới được thành lập và hoạt động có hiệu quả ở cấp tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, còn ở cấp huyện (thị xã) và cấp xã (phường) nhiều nơi chưa chính thức thành lập hoặc hoạt động chưa có kế hoạch, chưa có nội dung cụ thể. Cho nên phải tổ chức và duy trì hoạt động của Ban Quân dân y cấp huyện (thị xã), xã (phường) mới thực sự phát huy hết tiềm năng, sức mạnh của hai lực lượng dân y và quân y để thực hiện nhiệm vụ chăm sóc, bảo vệ sức khoẻ cộng đồng trong thời bình và thực hiện các nhiệm vụ đột xuất khác.

Trong quá trình hoạt động kết hợp quân dân y cần tranh thủ sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền các địa phương, sự phối hợp của các Ban, ngành, đoàn thể với lực lượng vũ trang trên các địa bàn vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, vùng trọng điểm bão lụt. Tích cực tham gia củng cố mạng lưới y tế cơ sở, xây dựng các mô hình kết hợp quân dân y; phối hợp chặt chẽ với y tế địa phương cùng thực hiện nhiệm vụ chăm sóc, bảo vệ sức khỏe cho nhân dân và khi có tình huống quân sự sẽ hình thành mạng lưới cứu chữa, vận chuyển thương binh, bệnh binh trong khu vực phòng thủ. Trong đó, tập trung củng cố mạng lưới y tế cơ sở ở các khu vực trọng điểm quốc phòng - kinh tế; phát huy cao độ khả năng tại chỗ của lực lượng y tế cả dân y và quân y; phối hợp chặt chẽ với hệ thống y tế dân y để thực hiện nhiệm vụ chăm sóc, bảo vệ sức khoẻ cộng đồng trong khu vực, đặc biệt là ở các Đoàn KT-QP, các xã có đồn Biên phòng đứng chân, nơi mạng lưới y tế dân y còn yếu. 

Phát huy vai trò của ngành Quân y tích cực tham mưu cho Bộ Tư lệnh Quân khu và cấp ủy, chính quyền các tỉnh trên địa bàn, xây dựng lực lượng dự bị động viên ngành y tế vững mạnh. Trong xây dựng cần gắn chặt chẽ khâu tạo nguồn với huấn luyện bồi dưỡng về kiến thức y học quân sự và chuyên môn nghiệp vụ; coi trọng việc tổ chức các cuộc diễn tập, nhằm làm cho lực lượng y tế dự bị động viên nhanh chóng thích nghi với điều kiện hoạt động quân sự khi có yêu cầu. 

Phối hợp chặt chẽ với hệ thống y tế dự phòng dân y trong địa bàn Quân khu để giám sát, khống chế, không để xẩy ra dịch bệnh. Phải luôn chủ động có kế hoạch sẵn sàng ứng phó kịp thời có hiệu quả với các tình huống dịch bệnh lớn, nguy hiểm, dễ lây lan trên phạm vi rộng...

Xây dựng, luyện tập thuần thục kế hoạch, phương án tổ chức, cứu chữa, vận chuyển nạn nhân và thương binh, bệnh binh khi xẩy ra thiên tai, thảm hoạ, tình huống quân sự. Ban Quân dân y tỉnh, thành phố phải chủ động nắm chắc nhiệm vụ quân sự, điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội của địa phương, nguồn nhân lực, vật tư y tế… tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương khai thác sử dụng lực lượng, vật tư y tế đúng thời điểm, đúng yêu cầu nhiệm vụ và triệt để vận dụng phương châm 4 chỗ: Chỉ huy tại chỗ, lực lượng tại chỗ, vật tư tại chỗ, hậu cần tại chỗ. Các địa phương cần đưa công tác dân vận của lực lượng vũ trang nói chung, hoạt động của ban quân, dân y kết hợp nói riêng vào một nội dung trong báo cáo tổng kết tình hình kinh tế - chính trị hàng năm để kịp thời động viên, biểu dương, khen thưởng.

Hoạt động của mô hình kết hợp quân dân y đã tạo nên sự đoàn kết gắn bó, phối hợp chặt chẽ giữa LLVT với ngành Y tế, giữa quân y với dân y, góp phần  nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe nhân dân, bộ đội ở tuyến y tế cơ sở trên địa bàn Quân khu. Điều đó khẳng định, kết hợp quân dân y là giải pháp hiệu quả góp phần thực hiện nhiệm vụ dân vận của Đảng. Vì thế, cấp ủy, chỉ huy các cấp phải tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo, không ngừng nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động kết hợp quân dân y, góp phần xây dựng thế trận lòng dân vững chắc, làm cơ sở để LLVT Quân khu hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ trong tình hình mới.                      

 Thiếu tướng Nguyễn Sỹ Hội - Phó tư lệnh Quân khu