Khi tròn 6 tuổi, Cu The hay còn có tên nữa là A Vai (tên lúc nhỏ của Anh hùng LLVTND Hồ Đức Vai) mồ côi cả cha lẫn mẹ và sống nhờ vào sự đùm bọc của đồng bào thôn bản. Cách mạng về, A Vai theo tiếng gọi của Đảng gia nhập bộ đội địa phương chống càn, bảo vệ cuộc sống người dân trên đất A Lưới.

Năm 1961, A Vai đã tham gia đánh giặc trên 20 trận lớn, nhỏ, diệt 32 tên địch, bắn bị thương 9 tên, làm sập hầm chông chết 1 tên và bị thương 50 tên khác. Sau đó còn nhiều chiến công khác vào những năm 1963, 1964, 1965… khiến cái tên A Vai trở thành nỗi ám ảnh của kẻ thù. Nhưng, bao nhiêu chiến công A Vai đều không nhớ hết, chỉ nhớ như in 6 lần được gặp Bác Hồ và đặc biệt là được Bác Hồ đặt tên là Hồ Đức Vai năm 1965.

Ông kể: “Tôi trước tên là Cu The, (người Pa Kô khi đặt tên thì nam thường bắt đầu bằng chữ Cu, nữ là Kăn). Lớn lên, tôi còn có tên là A Vai. Vào những năm 1960, tôi đang là du kích của xã, nghe trên đài Tiếng nói Việt Nam giọng của Bác động viên đồng bào, chiến sĩ đánh Mỹ, cứu nước cùng những câu chuyện về Bác, đức hy sinh cao cả và những hành động yêu nước, thương dân, cống hiến cả cuộc đời vì độc lập tự do của Người. Tôi rất ngưỡng vọng Bác và nguyện lấy họ Hồ trong tên Bác Hồ làm họ của mình, để thể hiện một lòng son sắc theo cách mạng. Khi được gặp Bác, Bác đặt tên cho là Hồ Đức Vai. Là vì Bác nhớ đồng bào dân tộc thiểu số miền Nam, nên khi tôi giới thiệu tôi là người Pa Kô, Bác liền đặt tên cho. Người Pa Kô là con cháu Bác Hồ đó…”.

Tự hào về cái tên được Bác đặt cho, ngày Hồ Đức Vai trở về, quân dân A Lưới tổ chức mít tinh để ông kể về chuyện được gặp Bác Hồ, được Bác đặt tên. Cũng từ đó, nhiều người đồng bào dân tộc Pa Kô, Vân Kiều trên đất A Lưới lấy họ Hồ làm họ chung từ đó đến nay.

Sau đó, Hồ Đức Vai còn 4 lần được gặp Bác nữa. Lần cuối cùng, trước khi vào lại miền Nam chiến đấu, ông nhớ như in lời Bác dặn: “Cháu giờ là cán bộ lãnh đạo rồi, cháu vào trong đó phải làm gương nhé. Trong công việc hằng ngày, cái gì trái, dù nhỏ nhất cũng phải tránh. Cái gì phải, khó khăn mấy cũng phải làm...”. Khắc cốt ghi tâm lời dặn của Bác, Hồ Đức Vai nguyện biến những giá trị của một người anh hùng giữa đời thường bằng những hành động cụ thể. Nên ở bất cứ cương vị nào, là chủ tịch UBMTTQ huyện A Lưới, đại biểu Quốc hội khóa VI và VII, hay cả khi đã nghỉ hưu, ông Vai hoạt động rất tích cực trong công tác từ thiện, nhân đạo xã hội. Ông luôn đều tâm niệm mình phải làm tốt trách nhiệm là giáo dục con cái trưởng thành và đặc biệt là đoàn kết các dân tộc.

Năm nay đã ngoài 85 tuổi, đôi chân không còn khỏe nữa nhưng ông thường xuyên tìm đến những hoàn cảnh khó khăn, nhất là những nạn nhân chất độc da cam để kêu gọi cộng đồng giúp đỡ, sẻ chia. Đồng thời, ông kêu gọi các dân tộc thiểu số trên đất A Lưới hăng hái lao động sản xuất, đẩy lùi đói nghèo và lạc hậu. Ông chính là cây đại thụ trong lòng đồng bào dân tộc Pa Kô, Vân Kiều và cộng đồng dân cư trên địa bàn các xã A Lưới.

PV