Ông kể, năm 1986, tôi có cơ duyên được làm việc với Đại tá Lê Đức Triêm, Trưởng phòng Lịch sử Quân khu 4 - người đã dành trọn tâm huyết nghiên cứu lịch sử Quân khu. Và sau lần làm việc đó, anh đã tặng tôi một cuốn sổ tay do anh ghi lại nhiều sự kiện quan trọng, trong đó có câu chuyện anh và Thiếu tướng Lê Nam Thắng, nguyên Bí thư Đảng ủy kiêm Tư lệnh Liên khu 4 đến nhà riêng của Thiếu tướng Lê Thiết Hùng - Tư lệnh đầu tiên của Chiến khu 4 ở Hà Nội để tìm hiểu về những ngày đầu thành lập Chiến khu 4.

Lật giở từng trang sổ cũ, Đại tá Nguyễn Công Thành đọc chậm rãi những dòng chữ viết tay còn nguyên nét mực: Năm 1943, khi gặp đồng chí Lê Thiết Hùng, Bác Hồ căn dặn: “Ta nhất định về Hà Nội, về Hà Nội còn phải đánh nữa...”. Sau ngày trở về Thủ đô, Người lại giao nhiệm vụ cho đồng chí Lê Thiết Hùng: “Chú vào tổ chức Khu 4, tổ chức xây dựng quân sự cho Khu 4”. Những lời dặn dò ngắn gọn ấy vừa thể hiện tình hình cấp bách lúc bấy giờ, vừa khẳng định vai trò trọng yếu của Chiến khu 4 trong thế trận cách mạng cả nước.

Nhấp chén trà nóng, Đại tá Nguyễn Công Thành nói tiếp: Nhận trọng trách lớn lao, đồng chí Lê Thiết Hùng lập tức lên đường vào Chiến khu 4 và bắt tay ngay vào công tác tổ chức và đào tạo đội ngũ cán bộ. Dù tình hình lúc đó vô cùng cam go, địch liên tục đánh phá các tuyến đường huyết mạch, nhưng ở khắp các địa phương trên địa bàn Chiến khu 4, công tác huấn luyện, bồi dưỡng cán bộ vẫn được triển khai khẩn trương, nghiêm túc... Với bản lĩnh kiên cường, trí tuệ sắc sảo và kinh nghiệm quân sự dày dạn, đồng chí Lê Thiết Hùng đã đặt những viên gạch nền móng vững chắc cho Lực lượng vũ trang Quân khu 4.

Gần 30 năm gắn bó với Bảo tàng Quân khu 4, với Đại tá Nguyễn Công Thành, mỗi kỷ vật đều gắn liền một câu chuyện, một dấu mốc không thể nào quên. Ông bảo, kỷ vật khiến ông xúc động nhất chính là lá cờ luân lưu mang dòng chữ: “Quyết tâm đánh thắng giặc Mỹ xâm lược”, do Chủ tịch Hồ Chí Minh tặng quân và dân Khu 4, năm 1965. Lá cờ nền đỏ, thêu chữ vàng ấy không chỉ là sự ghi nhận công lao, mà còn là biểu tượng danh dự, động lực thôi thúc quân và dân trên “tuyến lửa” thi đua bắn rơi máy bay Mỹ để được ghi danh lên cờ và rước cờ về địa phương.

Nói về việc ghi danh trên lá cờ Đại tá Nguyễn Công Thành chia sẻ: Ngay sau khi đế quốc Mỹ leo thang đánh phá miền Bắc, từ ngày 5-8-1964 đến tháng 3-1965, lực lượng phòng không Quân khu 4 đã lập nhiều chiến công vang dội, bắn cháy hàng chục máy bay Mỹ. Để cổ vũ quân và dân Khu 4 tiếp tục chiến đấu, Bác phác thảo mẫu cờ trao tặng quân và dân Khu 4. Chính sự sáng tạo đó đã tạo động lực thi đua mạnh mẽ, lan tỏa khắp các mặt trận, trở thành niềm tự hào to lớn của quân và dân Khu 4 mỗi khi được ghi danh lên cờ và được rước cờ về.

Đại tá Nguyễn Công Thành xúc động nói: Từ ngày 6-4 đến ngày 23-4-1965, Nghệ An vinh dự là địa phương được ghi danh nhiều nhất, bắn rơi 33 máy bay Mỹ; tiếp đến là Quảng Bình 22 chiếc; Vĩnh Linh 9 chiếc và Hà Tĩnh 7 chiếc. Từ phong trào thi đua này đã xuất hiện nhiều tấm gương tập thể, cá nhân chiến đấu dũng cảm, kiên cường. Tiêu biểu là đồng chí Phan Đăng Cát, Khẩu đội trưởng thuộc Trung đoàn Pháo cao xạ 280. Khi anh chuẩn bị về nghỉ phép, nhưng nghe lệnh báo động, không chút do dự, anh chạy ra công sự chỉ huy khẩu đội chiến đấu. Dù hai lần bị thương, anh vẫn kiên quyết không rời trận địa. Đến lần thứ ba bị thương quá nặng, anh trao lại cờ chỉ huy cho đồng đội và trút hơi thở cuối cùng trên tay đồng đội. Tấm gương hy sinh của Khẩu đội trưởng Phan Đăng Cát đã thổi bùng lên ngọn lửa căm thù, biến đau thương thành hành động, để rồi cả trận địa đồng lòng chiến đấu ngoan cường hơn...

Lắng nghe những câu chuyện từ người lính già, chúng tôi cảm nhận sâu sắc hơn chặng đường 80 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của lực lượng vũ trang Quân khu 4 trên “đất lửa” anh hùng. Đại tá Nguyễn Công Thành bày tỏ: “Điều khiến tôi tin tưởng và vui mừng nhất chính là truyền thống kiên cường ấy đang được các thế hệ hôm nay kế thừa, tiếp nối bằng tinh thần đổi mới, sáng tạo trong xây dựng Lực lượng vũ trang Quân khu “tinh, gọn, mạnh”, huấn luyện giỏi, sẵn sàng chiến đấu cao. Tôi tin rằng Lực lượng vũ trang Quân khu 4 sẽ tiếp tục phát huy phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ”, xây dựng chính quy, hiện đại, đủ sức bảo vệ Tổ quốc, xứng đáng với niềm tin yêu của Đảng và Nhân dân”.

Trong ánh mắt rạng ngời của Đại tá Nguyễn Công Thành, chúng tôi nhận ra niềm tin cháy bỏng, truyền thống anh hùng của Quân khu 4 sẽ mãi là ngọn lửa soi sáng, tiếp sức cho lớp lớp thế hệ hôm nay và mai sau, để lực lượng vũ trang Quân khu 4 luôn xứng đáng là điểm tựa vững chắc nơi tuyến đầu Tổ quốc.

Bài và ảnh: TRÀ MY