Xây nền ngoại giao độc lập, tự chủ và linh hoạt thời kỳ mới

Trong dòng chảy đầy biến động của lịch sử hiện đại, ngoại giao Việt Nam đã khẳng định vai trò tiên phong trong sự nghiệp bảo vệ và phát triển đất nước. Từ sau công cuộc Đổi mới năm 1986, trước những thách thức to lớn do cục diện thế giới thay đổi, Đảng ta đã chủ động đổi mới tư duy đối ngoại, giữ vững mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, đồng thời linh hoạt, sáng tạo trong hội nhập quốc tế.

Trên nền tảng đổi mới tư duy đó, Việt Nam đã phát triển một nền ngoại giao độc lập, tự chủ, hòa bình, hợp tác và phát triển, thực hiện nhất quán phương châm đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ quốc tế. Ngoại giao trở thành “mặt trận mềm”, mở rộng không gian phát triển, tạo dựng môi trường hòa bình, tranh thủ tối đa nguồn lực bên ngoài cho công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Từ Đại hội XIII, Đảng ta đặt ra yêu cầu: “Chủ động thực hiện hiệu quả hoạt động đối ngoại quốc phòng, an ninh theo phương châm giữ nước từ sớm, từ xa”. Từ đây, nền ngoại giao “cây tre Việt Nam” được định hình và dần hoàn thiện. Một nền ngoại giao mang đậm bản sắc dân tộc với hình ảnh "cây tre" thân gầy nhưng gân guốc, dẻo dai mà vững vàng, mềm mại trước gió nhưng bám sâu vào lòng đất. Hình ảnh cây tre chính là biểu tượng sinh động cho phong cách ngoại giao Việt Nam: mềm dẻo trong phương thức, linh hoạt trong ứng xử nhưng kiên định về nguyên tắc, bản lĩnh trước mọi biến động.

Với đường lối đúng đắn, công tác đối ngoại và hội nhập quốc tế những năm qua là điểm sáng, góp phần giữ nước từ sớm, từ xa và trực tiếp tạo dựng môi trường hòa bình, hợp tác, phát triển. Cục diện đối ngoại không ngừng được mở rộng; nâng cao vị thế, uy tín của đất nước. Ngoại giao kinh tế, ngoại giao văn hóa được triển khai hiệu quả. Việt Nam đóng góp tích cực vào giải quyết các vấn đề khu vực và toàn cầu, được cộng đồng quốc tế ghi nhận, đánh giá cao.

Chỉ tính riêng năm 2024, các đồng chí lãnh đạo chủ chốt của Đảng, Nhà nước đã tiến hành gần 60 hoạt động đối ngoại cấp cao, trong đó có 21 chuyến thăm và đón tiếp 25 đoàn lãnh đạo nước ngoài. Việt Nam thiết lập và nâng cấp hàng loạt mối quan hệ quan trọng như: nâng cấp quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện với Pháp, Australia, Malaysia; thiết lập Đối tác chiến lược với Brazil; mở rộng Đối tác toàn diện với UAE, Mông Cổ và Ireland. Tính đến nay, Việt Nam đã có 9 đối tác chiến lược toàn diện, 19 đối tác chiến lược và 13 đối tác toàn diện, tạo dựng thế trận ngoại giao rộng mở và vững chắc. ^[1]

Đối ngoại quốc phòng - Tuyến đầu bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa

Trong hệ thống chính sách đối ngoại toàn diện của Việt Nam, đối ngoại quốc phòng đã khẳng định vai trò là một bộ phận chủ chốt, đóng góp tích cực vào sự nghiệp bảo vệ vững chắc chủ quyền lãnh thổ, giữ gìn môi trường hòa bình, ổn định để phát triển đất nước.

Vận dụng quan điểm “giữ nước từ sớm, từ xa” được Đại hội XIII của Đảng nhấn mạnh, ngoại giao quốc phòng đã không chỉ là công cụ kết nối, xây dựng lòng tin chiến lược giữa Việt Nam với các nước, mà còn là mặt trận đầu tiên trong phòng ngừa, ngăn chặn các nguy cơ đe dọa từ bên ngoài. Với phương châm mềm dẻo, linh hoạt, lấy hòa bình, đối thoại và hợp tác làm nền tảng, hoạt động đối ngoại quốc phòng Việt Nam đã tạo dựng được vị thế ngày càng vững chắc trong các cơ chế đa phương, điển hình như ASEAN, Liên hợp quốc, ADMM+, Shangri-La...

Hoạt động hợp tác quốc tế trong lĩnh vực quốc phòng được triển khai toàn diện trên nhiều trụ cột, từ đào tạo nguồn nhân lực, huấn luyện sĩ quan, chia sẻ kinh nghiệm, đến công nghiệp quốc phòng và mua sắm trang bị kỹ thuật. Quân đội nhân dân Việt Nam đã và đang thiết lập, duy trì quan hệ hợp tác với nhiều đối tác như Nga, Mỹ, Trung Quốc, Ấn Độ, Israel, Nhật Bản, Cuba... với các cấp độ và hình thức đa dạng. Từ năm 2014, việc Việt Nam triển khai lực lượng tham gia gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc đã mở ra một chương mới trong tiến trình hội nhập quốc tế của quân đội. Đây không chỉ là biểu tượng của trách nhiệm toàn cầu, mà còn thể hiện năng lực, uy tín và sự sẵn sàng của Việt Nam đóng góp cho an ninh thế giới.

Trong hợp tác kỹ thuật quân sự với Nga, chúng ta đã có bước phát triển mới, vượt khỏi khuôn khổ mua sắm vũ khí đơn thuần, chuyển sang chuyển giao công nghệ, sửa chữa, nâng cấp và sản xuất vũ khí tại chỗ. Với Trung Quốc, Việt Nam hợp tác về công nghiệp quốc phòng trên lĩnh vực lục quân, đặc biệt là đào tạo và chuyển giao kỹ thuật. Cuba và Ấn Độ là những đối tác truyền thống, cùng Việt Nam triển khai sản xuất một số loại tàu quân sự và trang bị kỹ thuật. Nhật Bản đóng góp tích cực trong lĩnh vực sản phẩm lưỡng dụng, công nghiệp đóng tàu và đào tạo cán bộ.

Một dấu mốc đáng nhớ trong lịch sử hợp tác quốc phòng song phương là vào năm 2016, khi Hoa Kỳ chính thức gỡ bỏ toàn bộ lệnh cấm bán vũ khí sát thương cho Việt Nam – bước tiến quan trọng trong bình thường hóa quan hệ quốc phòng giữa hai nước. Điều này không chỉ mở rộng cơ hội tiếp cận công nghệ hiện đại cho Việt Nam, mà còn tạo điều kiện nâng cao năng lực quốc phòng biển, góp phần duy trì an ninh, an toàn hàng hải trong khu vực.

Cùng với đó, lĩnh vực đào tạo và trao đổi sĩ quan được chú trọng mở rộng. Hiện nay, các học viện, trường sĩ quan của của Việt Nam đang tiếp nhận học viên từ nhiều nước trong khu vực và thế giới, đồng thời cử cán bộ đi đào tạo tại các nước phát triển như Nga, Mỹ, Pháp, Anh, Australia... Đây là cách thức thiết thực để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực quân đội, tiếp cận học thuyết và kinh nghiệm quốc phòng hiện đại, phục vụ hiệu quả công cuộc xây dựng quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại.

Với hình ảnh “ngoại giao cây tre”, mềm dẻo nhưng kiên cường, linh hoạt mà vững chắc, đối ngoại quốc phòng Việt Nam đã, đang và sẽ tiếp tục là “tuyến đầu hòa bình”, góp phần tạo dựng thế trận quốc phòng toàn dân vững mạnh ngay từ thời bình, bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa.

Đối ngoại quốc phòng trên tuyến biên giới Việt – Lào

Với vị trí địa lý đặc biệt giáp Lào dài nhất cả nước, Quân khu 4 đã không ngừng vận dụng một cách linh hoạt, sáng tạo đường lối đối ngoại quốc phòng của Đảng vào thực tiễn, phù hợp với đặc điểm tình hình cụ thể. Thay vì chỉ triển khai các hoạt động giao lưu, hợp tác mang tính hình thức, Quân khu 4 đã chủ động xây dựng các chương trình hợp tác quốc phòng với nước bạn Lào một cách thiết thực, hiệu quả và có chiều sâu vững chắc.

Một trong những điểm sáng tạo nổi bật là việc Quân khu 4 gắn kết chặt chẽ đối ngoại quốc phòng với nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội vùng biên. Bằng việc lồng ghép các hoạt động quốc phòng như tuần tra, bảo vệ biên giới với hỗ trợ xây dựng hạ tầng dân sinh, y tế, giáo dục, Quân khu không chỉ góp phần giữ vững an ninh mà còn củng cố tình đoàn kết giữa nhân dân hai bên biên giới, tạo nên "Thế trận lòng dân" vững chắc.

Quân khu cũng chủ động tham mưu, đề xuất các mô hình hợp tác mới với các đơn vị quân đội nước bạn Lào, như mô hình kết nghĩa cụm bản hai bên biên giới, tổ chức diễn tập liên hợp, huấn luyện hỗ trợ kỹ thuật quân sự, qua đó nâng cao năng lực phối hợp bảo vệ biên giới trong tình hình mới. Đây là minh chứng cho việc chuyển hóa tư tưởng chỉ đạo của Đảng thành các hoạt động cụ thể, sáng tạo, có khả năng thích ứng cao với yêu cầu thực tiễn.

Ngoài ra, trong bối cảnh các thế lực thù địch đẩy mạnh âm mưu chia rẽ quan hệ Việt – Lào, Quân khu 4 đã triển khai hiệu quả các hoạt động tuyên truyền đối ngoại trên tuyến biên giới, bằng nhiều hình thức đa dạng, gần gũi, góp phần nâng cao nhận thức, củng cố niềm tin của nhân dân vào đường lối đối ngoại quốc phòng đúng đắn của Đảng.

Thực hiện chủ trương ngoại giao "cây tre", Quân khu 4 luôn sáng tạo trong xây dựng khu vực phòng thủ, vận dụng linh hoạt ngoại giao nhân dân đến hợp tác quốc phòng chính quy, qua đó đã khẳng định vai trò là "cầu nối chiến lược" trên tuyến biên giới Việt – Lào, góp phần bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa bằng sức mạnh tổng hợp, mềm dẻo mà hiệu quả.

Phát biểu tại buổi làm việc với Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Nhân dân cách mạng Lào, Chủ tịch nước cộng hòa dân chủ nhân dân dân Lào Thongloun Sisoulith, Trung tướng Trần Võ Dũng, Bí thư Đảng ủy, Chính ủy Quân khu 4 khẳng định: Công tác đối ngoại quốc phòng tại Quân khu 4 đã và đang thể hiện sự vận dụng sáng tạo các chủ trương, nghị quyết của Đảng trong thực tế. Mối quan hệ đặc biệt với nước bạn Lào, cùng những thành quả đạt được trong việc xây dựng biên giới hòa bình, hữu nghị, chính là minh chứng cho sự thành công của công tác đối ngoại quốc phòng, góp phần củng cố vị thế quốc gia và bảo vệ Tổ quốc trong bối cảnh mới.

Bài, ảnh: CẢNH VINH

[1]: Việt Nam năm 2024: 10 dấu ấn nổi bật, Cổng Thông tin điện tử Chính phủ, ngày 31/12/2024. Đường link: https://media.chinhphu.vn/viet-nam-2024-10-dau-an-noi-bat-102241230153949975.htm?utm_source=chatgpt.com

Bài 2: Dấu ấn đối ngoại quốc phòng Việt – Lào

Bài 3 (và hết): Nâng cao hiệu quả công tác đối ngoại quốc phòng