Đánh giá về sức mạnh của chủ nghĩa anh hùng cách mạng (thực chất là sức mạnh truyền thống yêu nước Việt Nam được nâng lên tầm cao mới trong thời đại Hồ Chí Minh) đối với thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, tại Đại hội lần thứ IV (12-1976), Đảng ta đã khẳng định: “Năm tháng sẽ trôi qua, nhưng thắng lợi của nhân dân ta trong sự nghiệp kháng chiến chống Mỹ, cứu nước mãi mãi được ghi vào lịch sử của dân tộc như một trong những trang chói lọi nhất, một biểu tượng sáng ngời về sự toàn thắng của chủ nghĩa anh hùng cách mạng và trí tuệ con người, đi vào lịch sử thế giới như một chiến công vĩ đại của thế kỷ XX, một sự kiện có tầm quan trọng quốc tế to lớn và mang tính thời đại sâu sắc”(1)

Trong hệ giá trị truyền thống dân tộc Việt Nam, yêu nước là giá trị nổi bật và cơ bản nhất, là “sợi chỉ đỏ” xuyên suốt lịch sử hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước của dân tộc. Đối với người Việt Nam, yêu nước là tình cảm thiêng liêng, là cái chi phối và là thước đo đạo lý làm người, bao gồm nhân phẩm, danh dự, lẽ sống, nghĩa vụ, lương tâm và hạnh phúc của con người. Giá trị đó được hình thành và phát triển trong suốt chiều sâu lịch sử dựng nước và giữ nước, được kết tinh, lưu truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác. Yêu nước của người Việt Nam không chỉ là phẩm chất tinh thần luôn được hun đúc thành truyền thống và hơn thế trở thành chủ nghĩa yêu nước Việt Nam, thành sức mạnh tinh thần, “năng lực nội sinh” luôn thường trực trong lòng dân tộc, là nguồn lực không bao giờ cạn, bảo đảm cho sự trường tồn của đất nước qua mọi biến thiên của lịch sử. Nói về yêu nước truyền thống, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đánh giá: “Dân ta có một lòng nồng nàn yêu nước. Đó là một truyền thống quý báu của ta. Từ xưa đến nay, mỗi khi Tổ quốc bị xâm lăng, thì tinh thần ấy lại sôi nổi, nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm khó khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước. Lịch sử ta có nhiều cuộc kháng chiến vĩ đại chứng tỏ tinh thần yêu nước của dân ta”.(2)

Tuy nhiên, cũng cần nhận thức rõ yêu nước truyền thống chỉ là năng lực nội sinh, tiềm tàng trong lòng dân tộc. Để yêu nước truyền thống phát huy được vai trò to lớn của nó thì phải đặt trong bối cảnh của thời đại, phù hợp với xu thế phát triển tất yếu của lịch sử. Thực tiễn lịch sử dân tộc cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20 đã minh chứng, sự thất bại của các phong trào yêu nước chống thực dân Pháp xâm lược chính là do gắn với ý thức hệ phong kiến, tư sản hoặc tiểu tư sản, là những ý thức hệ đã lỗi thời khi mà thời đại mới đã được mở ra từ Cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917. Vì thế để nhận thức đầy đủ, sâu sắc về sức mạnh của truyền thống yêu nước Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, cần tiếp cận yêu nước với tính cách là giá trị truyền thống được kế thừa, có sự phát triển nhảy vọt về chất trong thời đại mới, gắn liền với vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh. Đó là yêu nước dựa chắc trên lập trường, lợi ích của giai cấp công nhân, thống nhất với lợi ích cơ bản của nhân dân lao động và của cả dân tộc, được Chủ tịch Hồ Chí Minh đặt nền móng và cùng với Đảng ta khơi dậy, phát huy trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam.

Từ cách tiếp cận trên, giúp chúng ta lý giải, nhận thức đầy đủ, sâu sắc sức mạnh truyền thống yêu nước Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước trên các mặt chủ yếu:

Một là, truyền thống yêu nước Việt Nam là nhân tố cơ bản, tạo nên sức mạnh chính trị - tinh thần, thực chất là sức mạnh nhân tố con người trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.

Yêu nước của người Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước là yêu nước truyền thống, song đã được nâng lên tầm cao mới, do được tiếp thêm sinh lực và được định hướng bởi mục tiêu lý tưởng của giai cấp công nhân. Vì vậy, yêu nước đã được phát huy đến mức cao nhất, thể hiện ở tinh thần, ý chí: “Không có gì quý hơn độc lập, tự do”, “Dù có đốt cháy cả dãy Trường Sơn cũng phải giành cho được độc lập”, “Tất cả cho tiền tuyến, tất cả để đánh thắng giặc Mỹ xâm lược”; bằng hành động cách mạng qua các phong trào: “Thanh niên ba sẵn sàng”, “Phụ nữ ba đảm đang”, “Tay cày, tay súng”, “Tay búa, tay súng”; “Thóc không thiếu một cân, quân không thiếu một người”, “Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước...”. Yêu nước đó đã trở thành nhân tố cơ bản tạo nên sức mạnh chính trị-tinh thần, thực chất là sức mạnh nhân tố con người, đã giúp toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta vượt qua mọi gian khổ, hy sinh trong suốt quá trình kháng chiến lâu dài, gian khổ, kết thúc bằng cuộc Tổng tiến công nổi dậy mùa Xuân 1975, đỉnh cao là Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, đưa sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất Tổ quốc đến đích thắng lợi cuối cùng. Nghị quyết Ðại hội lần thứ IV (12-1976) của Ðảng đã khẳng định: “Ðó là thắng lợi của cuộc chiến đấu đầy gian khổ, hy sinh, ngoan cường và bền bỉ, anh dũng và thông minh, của nhân dân và quân đội cả nước, đặc biệt là các đảng bộ miền Nam, các cán bộ và chiến sĩ công tác ở miền Nam và hàng chục triệu đồng bào yêu nước chiến đấu trên tuyến đầu Tổ quốc đã luôn nêu cao tấm gương kiên cường, bất khuất hơn 30 năm dưới ách quân xâm lược. Ðó là thắng lợi của xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc, thắng lợi của đồng bào miền Bắc vừa tự xây dựng, vừa chiến đấu để bảo vệ hậu phương lớn của cả nước, đồng thời động viên ngày càng nhiều sức người, sức của để đánh Mỹ, cứu nước ở tiền tuyến lớn miền Nam, một lòng một dạ vì miền Nam ruột thịt”.(3) Maicơn Mắc Lia, nhà sử học người Mỹ, trong cuốn “Việt Nam-cuộc chiến tranh mười nghìn ngày” đã nhận xét: “Lịch sử phải đánh giá họ (người Việt Nam - miền Nam cũng như miền Bắc) cao nhất về sức chiến đấu ngoan cường và dũng cảm của con người”.

Hai là, truyền thống yêu nước Việt Nam là cơ sở cơ bản để xây dựng và phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.

Yêu nước của người Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước thể hiện khát vọng lớn lao và lợi ích cơ bản, chính đáng của tuyệt đại đa số người Việt Nam là độc lập, tự do, ấm no, hạnh phúc. Đó chính là “mẫu số chung” để Đảng ta hoạch định đường lối giương cao ngọn cờ độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, thực hiện xây dựng, phát huy khối đại đoàn kết toàn dân tộc, hình thành “thế trận lòng dân” vững chắc; động viên, tập hợp được đông đảo và rộng rãi nhất mọi tầng lớp nhân dân cống hiến sức người, sức của, tạo nên sức mạnh vô địch của chiến tranh nhân dân trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Nói về điều này, Đại tướng Văn Tiến Dũng trong một cuộc trả lời phỏng vấn các nhà báo và học giả phương Tây, đã nhấn mạnh: “Một lần nữa tôi muốn nói rõ rằng nguồn gốc mọi thắng lợi của chúng tôi là sức mạnh của cả một dân tộc vùng lên làm chủ đất nước, làm chủ vận mệnh của mình trong thời đại ngày nay. Và Ban lãnh đạo chúng tôi biết khai thác, biết phát huy tất cả những sức mạnh đó để chiến thắng”.

Ba là, truyền thống yêu nước Việt Nam là một nhân tố tạo cơ sở thực hiện kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh của thời đại, góp phần tạo sức mạnh tổng hợp trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.

Giá trị yêu nước truyền thống Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước được nâng lên tầm cao mới, là giá trị mang tính công lý được cả nhân loại tiến bộ thừa nhận. Đó là yêu nước vì quyền tự do, độc lập, tự quyết của dân tộc; yêu nước vì quyền sống, quyền được hưởng hòa bình, hạnh phúc của con người… Do đó, nó là sự nghiệp chính nghĩa. Tính chính nghĩa và công lý chính ấy chính là cơ sở để vận động các lực lượng quốc tế yêu chuộng hòa bình ủng hộ cuộc kháng chiến vì nền độc lập của Việt Nam. Trong Thư gửi Bộ trưởng Ngoại giao Hoa Kỳ (10-1945), Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định “nhân dân Việt Nam chỉ đòi hỏi nền độc lập hoàn toàn và vì sự tôn trọng sự thực và công lý”.

Thực tiễn cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, để thực hiện kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại, tạo thành sức mạnh tổng hợp để đánh Mỹ và thắng Mỹ, Đảng ta đã luôn dựa chắc vào yêu nước chân chính của người Việt Nam với những giá trị bền vững của công lý để tăng cường đoàn kết quốc tế, hình thành nên một mặt trận rộng lớn của nhân dân thế giới đoàn kết, ủng hộ sự nghiệp chính nghĩa của nhân dân Việt Nam. Vì thế có thể khẳng định, thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước chính là hiện thân của công lý, là biểu tượng sáng ngời của chính nghĩa thắng phi nghĩa, của văn minh thắng bạo tàn, của hòa bình độc lập dân tộc thắng chủ nghĩa thực dân, bắt nguồn từ yêu nước truyền thống Việt Nam được phát triển lên tầm cao mới và phát huy cao độ trong thời đại Hồ Chí Minh.

Bốn là, yêu nước truyền thống Việt Nam là một nhân tố phát huy sự sáng tạo trong hoạch định và thực hành Chiến tranh nhân dân giành thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.

Ngay từ kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược (1945-1954), yêu nước truyền thống đã giữ vai trò là một căn cứ để hoạch định và thực hành đường lối chiến tranh nhân dân của Đảng. Đến cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, càng thể hiện rõ, đó là: Chiến tranh toàn dân, toàn diện; sử dụng bạo lực tổng hợp, bao gồm lực lượng chính trị quần chúng và lực lượng vũ trang nhân dân; tiến hành khởi nghĩa từng phần, phát triển thành chiến tranh cách mạng; kết hợp đấu tranh quân sự với đấu tranh chính trị và đấu tranh ngoại giao; kết hợp khởi nghĩa của quần chúng với chiến tranh cách mạng, nổi dậy và tiến công, tiến công và nổi dậy; đánh địch trên cả ba vùng chiến lược: Rừng núi, nông thôn, đồng bằng và thành thị; đánh địch bằng ba mũi giáp công: Quân sự, chính trị, binh vận; kết hợp ba thứ quân: Bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương và dân quân du kích; kết hợp chiến tranh du kích với chiến tranh chính quy; kết hợp đánh lớn, đánh vừa, đánh nhỏ; thực hiện làm chủ để tiêu diệt địch, tiêu diệt địch để làm chủ; nắm vững phương châm chiến lược đánh lâu dài, đồng thời biết tạo thời cơ mở những cuộc tiến công chiến lược làm thay đổi cục diện chiến tranh, tiến lên thực hiện tổng tiến công và nổi dậy đè bẹp quân địch giành thắng lợi cuối cùng. Đường lối và phương pháp thực hành chiến tranh nhân dân của Đảng đã được chứng minh bằng thực tiễn thực hành chiến tranh chống Mỹ, cứu nước, kết thúc bằng Đại thắng mùa Xuân 1975, đỉnh cao là Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử.

Kỷ niệm 45 năm thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, trong bối cảnh tinh thần yêu nước của dân ta được khơi dậy, phát huy mạnh mẽ nhằm chiến thắng đại dịch Covid-19, đặt ra vấn đề, để yêu nước truyền thống Việt Nam phát huy được sức mạnh to lớn của nó đối với sự nghiệp cách mạng, chúng ta cần phải luôn đổi mới, bổ sung, phát triển làm phong phú nội hàm, nâng “tầm” yêu nước truyền thống Việt Nam, gắn với yêu cầu ngày càng cao của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.

Đại tá, PGS, TS HÀ NGUYÊN CÁT

Theo QĐND

(1) Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đảng toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2004, tr. 471.

(2) Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 6, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội 1995, tr. 171.

(3) Đảng Cộng sản Việt Nam: Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IV của Đảng Cộng sản Việt Nam, Nxb. Sự thật, Hà Nội, 1977.