Chỉ tính riêng 240 ngày đêm từ tháng 3 đến tháng 10/1968, không quân địch đã trút xuống đây 48.600 quả bom các loại. Để giữ vững huyết mạch giao thông, quân, dân ta cũng huy động tối đa mọi nguồn lực bảo vệ Ngã ba Đồng Lộc, lúc cao điểm ở nơi này có tới 1,6 vạn người, chủ yếu là bộ đội pháo binh và lực lượng thanh niên xung phong phá bom, mở đường.

Tiểu đội 4 thuộc Đại đội 552, Tổng đội Thanh niên xung phong 55 Hà Tĩnh làm việc thường trực tại Ngã ba Đồng Lộc. Trưa ngày 24/7/1968, Tiểu đội 4 gồm 10 cô gái trẻ, do Võ Thị Tần, 24 tuổi, làm Tiểu đội trưởng được lệnh san lấp hố bom ở khu vực địch vừa thả bom để nhanh chóng thông đường.

Nhận nhiệm vụ xong, các cô đến hiện trường gấp rút triển khai công việc với niềm vui được gửi gắm trên từng chiếc xe đi qua. Họ làm việc không ngơi tay, vừa cười, vừa nói và đã ba lần các cô bị vùi lấp, nhưng đều rũ đất đá đứng dậy tiếp tục làm việc.

Đến 16 giờ 30 phút, trận bom thứ 15 trong ngày dội xuống. Một quả bom rơi trúng vào đội hình 10 cô gái.  Một, hai phút, rồi năm phút trôi qua. Mặt đất mù mịt. Cả trận địa lặng đi, rồi tiếng khóc vỡ òa. Các cô đã ngã xuống khi tuổi còn quá trẻ.

Sau hơn hai tiếng đồng hồ, đồng đội đã đào đất tìm được xác chín người, đặt lên 9 cái cáng xếp hàng ngang, chỉ riêng Hồ Thị Cúc là vẫn chưa tìm được. Cả mặt trận quyết tâm phải tìm bằng được Cúc rồi mới tổ chức an táng cho các cô, bởi mười cô gái đã cùng chiến đấu bên nhau, gắn bó thân thiết với nhau như chị em một nhà. Nhưng hai tiếng, ba tiếng... và đến hết ngày hôm đó, đồng đội vẫn chưa tìm được Cúc.

Ba ngày sau, đồng đội tìm thấy thi thể chị nằm sâu trong lòng đất đá, đầu vẫn đội nón, vai vác cái cuốc, các đầu ngón tay đều thâm tím. Mọi người bảo rằng chị đã cố gắng bới đất nhưng hầm sâu quá... Cuối cùng thì các chị cũng lại được quây quần cùng nhau dưới lòng đất mẹ. Khu mộ của các chị đặt dưới một ngọn đồi thoai thoải, cách tượng đài chiến thắng 200 m.

Hiện nay, trong Viện Bảo tàng tại Ngã ba Đồng Lộc có một căn phòng dành riêng cho 10 cô gái và đây cũng là phần quan trọng nhất của bảo tàng. 10 cô gái đó tuổi đời đều còn rất trẻ, chỉ trên dưới 20, ngoài Tiểu đội trưởng Võ Thị Tần thì chưa ai có người yêu. Người trẻ nhất Tiểu đội là Võ Thị Hà, lúc đôi mắt khép lại mới tròn 17 tuổi. Khi bước chân vào Bảo tàng, nhìn những di vật của các chị để lại, những chiếc áo đại cán nhỏ bé, những cái lược, những lá thư… đều không thể cầm lòng.

Gần 60 năm đã trôi qua, chiến tranh đã lùi vào quá khứ. Mảnh đất Đồng Lộc năm xưa với những hố bom chi chít, giờ những con đường bạt ngàn nắng gió, những đồng ruộng thơm mùi lúa thẳng cánh cò bay. Gió đại ngàn vẫn thổi, tiếng chuông ngân vang một góc trời... Tất cả những điều ấy thấm đẫm máu và tuổi trẻ của các chị, những liệt nữ từ đời thường đã trở thành bất tử. Các chị đã góp phần làm nên một đất nước anh hùng “đất nước của những con người chưa bao giờ khuất”.

CẢNH VINH