Đầu năm 1967, phong trào bắn rơi máy bay Mỹ lan rộng khắp các vùng núi, trung du, ven biển trên địa bàn tỉnh. Ngày 16/6/1967, Trung đội dân quân gái xã Hoa Lộc (huyện Hậu Lộc cũ) dùng súng bộ binh bắn rơi một máy bay Mỹ, được Bác Hồ gửi thư khen ngợi. Ngày 8/8/1967, Trung đội nữ dân quân xã Thanh Thủy (huyện Tĩnh Gia cũ) cũng bắn rơi một máy bay Mỹ. Thấy con cháu liên tiếp lập công, với tinh thần “Giặc đến nhà, trẻ già đều là chiến sĩ”, không quản tuổi cao, sức yếu, các cụ lão dân quân Hoằng Trường viết quyết tâm thư gửi lên lãnh đạo cấp trên đề nghị thành lập một đơn vị pháo để chiến đấu bảo vệ xóm làng.

Tại hội nghị, tất cả 150 cụ phụ lão trong xã đều xung phong tham gia. Đảng ủy và Ban Chỉ huy Quân sự xã xét chọn được 18 cụ. Các cụ còn lại được giao trực chiến tại địa bàn thôn, xóm, thực hiện triệt để phương châm “mỗi đơn vị sản xuất là một pháo đài chiến đấu, mỗi gia đình là một công cụ an toàn, mỗi cánh đồng là một trận địa”.

Ngày 8/8/1967, Trung đội Lão dân quân Hoằng Trường được thành lập gồm các cụ: Lê Văn Hợp, Lê Trương Thùy, Nguyễn Đăng Tề, Lê Trương Ẩn, Nguyễn Văn Thiểm, Nguyễn Viết Đáo, Lê Văn Tuyết, Cao Văn Lanh, Lê Văn Chớn, Nguyễn Hữu Đỡn, Nguyễn Hữu Xá, Vũ Bá Trêu, Lê Văn Xứa, Lê Văn Lại, Trương Đình Thái, Lê Văn Kiến, Nguyễn Minh Thọ, Lê Văn Chữ và 2 bà nuôi quân phục vụ các cụ chiến đấu là Nguyễn Thị Hựu và Đặng Thị Yên. Người nhiều nhất là 69 tuổi mà ít nhất là 49 tuổi, do cụ Lê Văn Hợp chỉ huy, trang bị một số súng bộ binh và 3 khẩu 12,7mm do bộ đội Hải quân tặng. Sau 15 ngày được cán bộ Tỉnh đội, Huyện đội mà trực tiếp là bộ đội Hải quân huấn luyện, Trung đội làm lễ xuất kích, trực chiến trên cao điểm 201.

12 giờ ngày 14/10/1967, một tốp 2 chiếc F.4H của Quân đội Mỹ từ hướng biển bay vào lượn qua trận địa. Chiếc thứ nhất bị pháo cao xạ của bộ đội đón đánh, các cụ không nổ súng. Chiếc thứ hai thấy không bị hỏa lực của bộ đội ta uy hiếp, nên tỏ vẻ “hung hăng” bổ nhào xuống thấp. Đợi máy bay vào đúng phần tử bắn, các cụ bình tĩnh theo lệnh chỉ huy đồng loạt nổ súng. Ba khẩu 12,7mm rung lên với 92 viên đạn chính xác “kết liễu” số phận chiếc máy bay, đây là chiếc máy bay thứ 2.400 bị bắn rơi trên miền Bắc.

Chiến thắng vang dội ấy truyền đi khắp cả nước, được Chủ tịch Hồ Chí Minh ký sắc lệnh thưởng Huân chương Quân công hạng Ba và gửi thư khen các cụ “Tuổi cao trí càng cao”, nêu gương cho đồng bào cả nước cùng học tập. 10 ngày sau đó, Trung đội Lão dân quân Hoằng Trường lại bắn rơi thêm một chiếc AD6 của giặc Mỹ.

Đây là Trung đội Lão dân quân đầu tiên và duy nhất trên miền Bắc bắn rơi máy bay phản lực Mỹ bằng súng bộ binh. Chiến công của các cụ lão quân đã làm nức lòng đồng bào trong tỉnh, rạng ngời khẩu hiệu thiêng liêng “Sông Mã kiên cường, Lạch Trường dậy sóng”, góp phần cùng quân dân cả nước tạo nên “những ngày đen tối nhất của không lực Hoa Kỳ”. Với thành tích xuất sắc liên tiếp đó, ngày 25/8/1970, Trung đội Lão dân quân Hoằng Trường đã được Đảng và Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang Nhân dân.

HOÀNG VŨ