Trong lịch sử giữ nước của dân tộc, Quân khu 4 giữ một vị trí chiến lược đặc biệt quan trọng. Địa bàn Quân khu 4 trải dài từ Tam Điệp đến Hải Vân, phía Đông giáp biển, phía Nam giáp Quân khu 5, phía Tây giáp Thượng Lào, Trung Lào tạo nên các huyết mạch giao thông thủy bộ. Với vị trí địa lý quan trọng, kẻ thù luôn tìm mọi cách chiếm giữ địa bàn Quân khu 4 để thực hiện ý đồ chia cắt đất nước, tạo bàn đạp để đánh chiếm các địa bàn khác. Thực tiễn, trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, kẻ địch dù không đủ sức đánh chiếm cả địa bàn Quân khu 4 nhưng vẫn cố chiếm giữ phần phía Nam để chia cắt chiến trường Việt Nam và Đông Dương ra làm hai phần nhằm bảo vệ cố đô Huế, căn cứ quân sự liên hiệp Đà Nẵng, đường vận chuyển sang Lào, ngăn chặn sự chi viện, tiến công của ta từ miền Bắc vào miền Nam, đồng thời tạo bàn đạp tiến công ra miền Bắc. Chính vì vậy mà trong cả hai cuộc chiến tranh, chiến trường Quân khu 4 đều có vùng địch tạm chiếm và vùng tự do, cả hai vùng này có quan hệ chặt chẽ với nhau.

Vị trí địa lý đặc biệt quan trọng và hoàn cảnh lịch sử luôn đòi hỏi quân dân Khu Bốn thực hiện nhiệm vụ hết sức nặng nề với tinh thần chiến đấu quyết liệt và quyết thắng. Qua 2 cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, địa bàn Quân khu 4 vừa là tuyến đầu chống giặc, vừa là hậu phương vững chắc của cả nước; quân và dân Khu Bốn luôn vì cả nước, với cả nước, sản xuất giỏi, chiến đấu giỏi.

Chín năm kháng chiến trường kỳ chống thực dân Pháp xâm lược, quân và dân Khu Bốn dũng cảm chiến đấu tiêu diệt địch, mở rộng vùng giải phóng Trị Thiên, bảo vệ vững chắc hậu phương Thanh Nghệ Tĩnh, chi viện sức người, sức của cho các chiến trường. Nhiều chi đội giải phóng quân của Khu Bốn đã lên đường Nam tiến và lập công xuất sắc tại Nam Trung bộ và Tây Nguyên; 134.600 thanh niên nhập ngũ, hơn 2 triệu lượt dân công hỏa tuyến, cung cấp 870.000 tấn lương thực cho các mặt trận. Khu Bốn được mệnh danh là "Căn cứ địa vững chắc thứ hai của cả nước sau Việt Bắc".

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, Khu Bốn là nơi trực tiếp đối đầu giữa lực lượng cách mạng và phản cách mạng, giữa chế độ xã hội chủ nghĩa và chủ nghĩa đế quốc kiểu mới. Quân và dân Khu Bốn cùng một lúc thực hiện 4 nhiệm vụ trên 3 chiến trường: Bảo vệ và xây dựng hậu phương xã hội chủ nghĩa, chi viện sức người, sức của cho các chiến trường; đánh bại chiến tranh phá hoại bằng không quân và hải quân của địch, bảo đảm giao thông vận tải từ hậu phương ra tiền tuyến; chiến đấu tiêu diệt địch, giải phóng quê hương trên chiến trường Trị - Thiên - Huế; làm tròn nghĩa vụ quốc tế cao cả với nước bạn Lào, Campuchia. Hàng chục vạn con em Khu Bốn lên đường nhập ngũ tham gia chiến đấu ở các chiến trường trong nước và quốc tế. Hàng chục vạn dân công hỏa tuyến, thanh niên xung phong, hàng chục triệu ngày công của Nhân dân được huy động để phục vụ chiến đấu, bảo đảm giao thông chi viện cho các chiến trường. Quân khu 4 là nơi tập kết, là nơi xuất phát của các đơn vị chủ lực của Bộ vào Nam đánh giặc. Nhân dân Khu Bốn sẵn sàng chịu đựng thiếu thốn, cống hiến sức người, sức của cho cách mạng.

Từ vị trí địa lý, địa quân sự, Khu Bốn là huyết mạch giao thông trọng yếu của cả nước và trở thành trọng điểm đánh phá ác liệt nhất trong cuộc chiến tranh phá hoại bằng không quân và hải quân của Mỹ ra miền Bắc. Quân và dân khu 4 đã đánh trả hàng vạn trận lớn, nhỏ, bắn rơi 2.183 máy bay các loại (trong đó có 34 B52, 5 F111) bằng hơn 1/2 tổng số máy báy Mỹ bị quân và dân ta bắn rơi trên miền Bắc; bắn chìm 258 tàu chiến Mỹ, góp phần bảo vệ vững chắc miền Bắc xã hội chủ nghĩa, bảo đảm thông suốt tuyến hành lang chi viện cho chiến trường miền Nam và các nước Đông Dương.

Trên chiến trường Trị - Thiên - Huế ác liệt, lực lượng vũ trang và Nhân dân đã kiên cường bám trụ, liên tục tấn công, liên tục nổi dậy; từ thế giữ gìn lực lượng chuyển sang chủ động mở nhiều chiến dịch lớn góp phần làm thay đổi cục diện chiến trường miền Nam, làm rung chuyển chính trường nước Mỹ và nức lòng bạn bè quốc tế. Đặc biệt là cuộc Tổng tấn công, nổi dậy Xuân Mậu Thân năm 1968, chiến dịch đường số 9 - Nam Lào năm 1972 và chiến dịch Huế, Đà Nẵng mùa Xuân năm 1975, góp phần đặc biệt quan trọng giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Trên chiến trường Lào, chiến trường Campuchia, lực lượng vũ trang Quân khu 4 luôn kề vai sát cánh cùng quân đội và nhân dân nước Bạn chiến đấu chống kẻ thù chung, góp phần đưa cách mạng ba nước đến thành công.

Trải qua hai cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, với phương châm: “Tiền tuyến gọi, hậu phương đáp lời, cả nước gọi, Quân khu 4 có mặt, cách mạng bạn gọi, Quân khu 4 sẵn sàng”, lực lượng vũ trang Quân khu 4 luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, xây đắp nên truyền thống vẻ vang: Tuyệt đối trung thành với Đảng, với Tổ quốc và Nhân dân, sẵn sàng chiến đấu hy sinh vì sự nghiệp cách mạng của dân tộc; có ý chí quyết chiến, quyết thắng và biết đánh, biết thắng mọi kẻ thù. gắn bó máu thịt với Nhân dân, quân với dân một ý chí; hậu phương, tiền tuyến đồng lòng, luôn vì cả nước, với cả nước; có tinh thần đoàn kết quốc tế trong sáng; đặc biệt gắn bó thủy chung với cách mạng Lào. Trong đó, truyền thống hậu phương, tiền tuyến đồng lòng, luôn vì cả nước, với cả nước là nét đặc trưng, riêng có của lực lượng vũ trang Quân khu 4.

Trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, cán bộ, chiến sĩ lực lượng vũ trang Quân khu 4 tiếp tục phát huy truyền thống, cùng toàn Đảng, toàn quân, toàn dân tập trung hàn gắn vết thương chiến tranh, dựng xây đất nước ngày càng giàu mạnh; góp phần to lớn giành thắng lợi vẻ vang trong chiến tranh bảo vệ biên giới Tây Nam, cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc; luôn nâng cao tinh thần cảnh giác, chủ động làm thất bại mọi âm mưu chống phá của kẻ thù và bảo vệ vững chắc độc lập chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, bảo vệ Đảng, bảo vệ chế độ, bảo vệ Nhân dân. Đồng thời viết tiếp trang sử vàng của đoàn quân tình nguyện, thực hiện tốt nhiệm vụ quốc tế cao cả đối với đất nước bạn Lào, đất nước bạn Campuchia.

Với những chiến công đặc biệt xuất sắc trong sự nghiệp giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, thực hiện nhiệm vụ quốc tế cao cả, lực lượng vũ trang Quân khu 4 vinh dự được Đảng, Nhà nước tặng thưởng 2 Huân chương Sao vàng, 2 Huân chương Hồ Chí Minh, 1 Huân chương Độc lập hạng Nhất, 1 Huân chương Độc lập hạng Nhì. 1.047 tập thể, 393 cá nhân được phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang Nhân dân. Hàng vạn cán bộ, chiến sĩ và nhiều đơn vị được tặng thưởng Huân chương, Huy chương và những phần th­ưởng cao quý khác của Đảng, Nhà nước Việt Nam và Nhà nước Lào.

Thực hiện nhiệm vụ trong thời kỳ mới, trước bối cảnh tình hình thế giới, khu vực, biển Đông tiềm ẩn nhiều yếu tố phức tạp, khó lường, diễn biến mau lẹ, tác động đến an ninh chính trị, độc lập, chủ quyền của đất nước. Địa bàn Quân khu 4 là một trong những trọng điểm chống phá quyết liệt, trực diện của các thế lực thù địch, phản động … Từ tình hình đó, phát huy truyền thống “Hậu phương – tiền tuyến đồng lòng, luôn vì cả nước, với cả nước”, cùng với việc thực hiện tốt những nội dung xây dựng lực lượng vũ trang Quân khu vững mạnh toàn diện, cần tập trung quán triệt và chấp hành triệt để đường lối, chủ trương của Đảng, đồng thời vận dụng sáng tạo, linh hoạt vào thực tiễn của Quân khu, của từng khu vực, từng chiến trường để giành thắng lợi. Để làm được điều đó, cán bộ, chiến sĩ lực lượng vũ trang Quân khu phải luôn nhận thức sâu sắc rằng: Địa bàn Quân khu là địa bàn chiến lược hết sức quan trọng, dễ bị chia cắt chiến lược, chiến trường ác liệt, nhiệm vụ nặng nề, vừa là hậu phương vừa là tiền tuyến, vừa làm nhiệm vụ dân tộc, vừa làm nhiệm vụ quốc tế; thiên tai diễn biến bất thường... Vì vậy, để hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ, các tổ chức đảng, mỗi cán bộ, chiến sỹ lực lượng vũ trang Quân khu cần luôn luôn quán triệt sâu sắc và chấp hành triệt để đường lối lãnh đạo của Đảng mà cụ thể là chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, đường lối nghệ thuật quân sự của Đảng kết hợp với vận dụng sáng tạo, có hiệu quả những tinh hoa truyền thống yêu nước, truyền thống văn hóa và những điều kiện thực tiễn của Quân khu, của từng địa phương, địa bàn, để xác định quyết tâm chính xác, khoa học. Phải nắm vững quan điểm “lấy dân làm gốc”, luôn luôn dựa chắc vào dân, chăm lo xây dựng nền quốc phòng toàn dân, thế trận chiến tranh Nhân dân, phát huy sức mạnh tổng hợp sẵn sàng chiến đấu và chiến đấu thắng lợi trong mọi tình huống.

Không ngừng đổi mới, nâng cao chất lượng huấn luyện, coi trọng huấn luyện đồng bộ và chuyên sâu, sát thực tế chiến đấu, phù hợp yêu cầu tác chiến trên địa bàn. Tăng cường huấn luyện cơ động, phòng tránh, đánh trả địch tập kích đường không, tập trung huấn luyện chiến đấu hiệp đồng giữa các phân đội, lực lượng phòng không 3 thứ quân; đẩy mạnh huấn luyện dã ngoại dài ngày, huấn luyện theo các phương án sát với địa bàn, đối tượng tác chiến, phù hợp với thế trận phòng thủ của Quân khu và cả nước; huấn luyện phòng chống bão, lụt, tìm kiếm cứu nạn, phòng chống cháy nổ; chú trọng nâng cao chất lượng huấn luyện lực lượng chống khủng bố; nghiên cứu cách đánh địch trên biển, đảo; giải quyết các tình huống phát sinh trên địa bàn... Tích cực đổi mới, nâng cao chất lượng diễn tập hiệp đồng các lực lượng trên địa bàn các khu vực phòng thủ, không ngừng nâng cao trình độ hiệp đồng tác chiến của các lực lượng bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương, DQTV trong KVPT. Kết hợp chặt chẽ giữa huấn luyện với xây dựng nền nếp chính quy, rèn luyện kỷ luật, bảo đảm 100% đơn vị an toàn về chính trị; kiên quyết và kịp thời giải quyết các khâu yếu, mặt yếu. 

Tập trung xây dựng các đảng bộ, chi bộ trong sạch vững mạnh, gắn với xây dựng cơ quan, đơn vị vững mạnh toàn diện “Mẫu mực, tiêu biểu”. Chấp hành nghiêm nguyên tắc tổ chức sinh hoạt, quy chế, quy định của các cấp ủy, tổ chức đảng. Triển khai thực hiện nghiêm túc các Nghị quyết của Đảng gắn với đẩy mạnh việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; Cuộc vận động “Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ” thời kỳ mới; Nghị quyết 847 của Quân ủy Trung ương về phát huy phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ”, kiên quyết chống chủ nghĩa cá nhân trong tình hình mới. Coi trọng xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên, trước hết là cấp uỷ các cấp, qua đó nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng bộ Quân khu, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ quân sự, quốc phòng của lực lượng vũ trang Quân khu trong tình hình mới.

Phát huy hiệu quả các nguồn lực, nhất là tiềm lực khu vực phòng thủ, nâng cao chất lượng công tác bảo đảm hậu cần, kỹ thuật cho cả nhiệm vụ thường xuyên và đột xuất. Nâng cao hiệu quả sản xuất làm kinh tế, đẩy mạnh tăng gia sản xuất, không ngừng nâng cao đời sống bộ đội. Chú trọng phát triển kinh tế - xã hội gắn với tăng cường Quốc phòng – An ninh; không ngừng nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho Nhân dân, tạo nguồn lực phục vụ an sinh xã hội. Thực hiện tốt công tác chính sách; xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân; thực hiện nghiêm quy chế dân chủ ở cơ sở; tích cực phòng, chống tội phạm, tệ nạn xã hội trên địa bàn.

Dù trong bất luận hoàn cảnh nào cũng phải dựa chắc vào dân, chăm lo xây dựng “Thế trận lòng dân” vững chắc. Cán bộ, chiến sĩ lực lượng vũ trang Quân khu nêu cao tinh thần “Phía trước là Nhân dân”, xung kích, đi đầu, không quản gian khổ, hy sinh vì Nhân dân phục vụ, vì Nhân dân chiến đấu. Trong thời bình phải tranh thủ thời cơ, vượt qua thách thức, xây dựng, tích lũy tiềm năng về mọi mặt chính trị, kinh tế, văn hóa xã hội, quốc phòng, an ninh trên cả 4 vùng đồng bằng nông thôn, ven biển, trung du, miền núi, đô thị của Quân khu để làm tốt vai trò hậu phương, hậu cứ, đồng thời là nơi tập kết các lực lượng dự bị chiến lược cho chiến tranh, dự trữ cơ sở vật chất và phương tiện kỹ thuật quân sự, sẵn sàng huy động nguồn lực cao nhất trong mọi tình huống. Khi có chiến tranh xảy ra bảo đảm từng địa phương có thể độc lập tác chiến đồng thời có thế liên hoàn hỗ trợ, không bị chia cắt cô lập, bảo đảm tỉnh giữ tỉnh, huyện giữ huyện, xã giữ xã và chi viện cho các chiến trường.

Quá trình xây dựng lực lượng vũ trang Quân khu vững mạnh toàn diện, xây dựng hậu phương chiến lược vững chắc phải luôn luôn giữ vững mối quan hệ đặc biệt Việt - Lào, phát huy sức mạnh của tình đoàn kết quốc tế trong sáng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Dù trong bất kỳ hoàn cảnh nào cũng phải xác định sẵn sàng làm nhiệm vụ quốc tế khi bạn yêu cầu. Đó vừa là nhiệm vụ quốc tế đặc biệt, vừa là nhiệm vụ quốc gia trực tiếp và lâu dài của quân và dân Quân khu 4.

Lịch sử 78 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của Quân khu là lịch sử của chủ nghĩa anh hùng cách mạng, là lịch sử đoàn kết đấu tranh của quân và dân Quân khu 4 theo quan điểm chiến tranh toàn dân, toàn diện, tinh thần tự lực cánh sinh, quyết đánh và biết đánh, đồng thời là lịch sử và kinh nghiệm về mối quan hệ giữa hậu phương và tiền tuyến, tiền tuyến và hậu phương, vì cả nước với cả nước, về mối quan hệ giữa nhiệm vụ dân tộc và nhiệm vụ quốc tế. Tiếp nối dòng chảy lịch sử, truyền thống anh hùng của thế hệ cha anh, cán bộ, chiến sĩ lực lượng vũ trang Quân khu 4 hôm nay không quản ngại hy sinh, gian khổ, kề vai sát cánh cùng Nhân dân, “Luôn vì cả nước, với cả nước” trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Trung tướng HÀ THỌ BÌNH, Tư lệnh Quân khu 4